Rynki zagraniczne.

Powrót

Rynki wschodnie

05-02-20

Polska i rynki wschodnie

Rozmowa z MIROSŁAWEM ZIELIŃSKIM, wiceministrem gospodarki i pracy

Przed dwoma laty rząd przyjął „Założenia polityki handlowej wobec rynków wschodnich na lata 2003-2004”, zwane powszechnie „Programem odzyskiwania rynków wschodnich” - jak wygląda jego realizacja?

Na wstępie warto przypomnieć, że Program ten zrodził się z potrzeby odbudowania pozycji Polski na rynkach wschodnich, między innymi poprzez zdynamizowanie polskiego eksportu do krajów tego regionu. Wychodziliśmy z założenia, że jeśli chcemy odbudować po kryzysie z 1998 r. naszą obecność na rynkach Wspólnoty Niepodległych Państw, wyrażoną wielkością eksportu na poziomie 4 mld USD, (wariant minimalny), tj. najwyższym odnotowanym wcześniej (w 1997 r.), niezbędne jest uzyskanie średniorocznego wzrostu polskiego eksportu do tych krajów o 20%, w tym na rynek rosyjski o 30%. Natomiast realizacja wariantu rozwojowego, tj. osiągnięcie wielkości eksportu towarów do krajów WNP na poziomie ponad 5 mld USD, a więc odpowiadającej poziomowi importu z tych krajów w 2001 r. wymagała około 30% średniorocznej dynamiki polskiego eksportu do krajów WNP, a do Rosji ponad 50%.
W związku z tym wysiłki nasze skoncentrowano na wybranych rynkach (Rosji, Ukrainy, Białorusi, Kazachstanu, Mołdowy i Uzbekistanu), kładąc główny nacisk na:

1. realizację projektów inwestycyjnych związanych z infrastrukturą i budownictwem przemysłowym;
2. promocję wyrobów przemysłu lekkiego, maszyn i urządzeń, w tym dla górnictwa, przemysłu chemicznego i tworzyw sztucznych;
3. promocję artykułów rolno-spożywczych, zwłaszcza przetworzonych, farmaceutyków, mebli, opakowań, kosmetyków i środków higieny osobistej; rozwój współpracy trans- granicznej i międzyregionalnej.

Ważne miejsce w stosunkach gospodarczych z krajami WNP zajmowała współpraca struktur samorządu gospodarczego, przede wszystkim szczebla wojewódzkiego Polski Północno-Wschodniej i Południowo-Wschodniej z odpowiednimi strukturami Rosji, Białorusi i Ukrainy. Efekty tej współpracy niewątpliwie pozytywnie wpływały na nawiązywanie nowych kontaktów zarówno na poziomie instytucji, samorządu gospodarczego, jak pomiędzy przedsiębiorcami.

W jakim stopniu udało się te cele zrealizować?

Biorąc pod uwagę wielkość eksportu – wytyczone w programie zadania zostały zrealizowane w pełni. Według danych za 11 miesięcy 2004 r. eksport do krajów WNP wyniósł 5232,9 mln USD i wzrósł o 56,8% w stosunku do analogicznego okresu 2003 r. Za okres 11 miesięcy br. eksport do Rosji osiągnął wartość 2539,2 mln USD (w porównaniu do 11 miesięcy 2003 r. stanowi to wzrost o 85,1%), natomiast eksport na rynek ukraiński wyniósł 1876,7 mln USD (wzrósł o 35,8%).
Zwiększenie w 2004 r. dynamiki eksportu do Rosji i wysoka dynamika eksportu do innych krajów WNP pozwoliły na koniec 2004 r. przekroczyć zakładaną w programie średnią roczną dynamikę eksportu do Rosji w latach 2003 – 2004 na poziomie 55% i do krajów WNP na poziomie 30%. Warto podkreślić, że w tym czasie wzrosło też zaangażowanie inwestycyjne polskich podmiotów w krajach WNP, którego wartość na koniec 2004 r. zbliżyła się do około 300 mln USD. Oczywiście nie oznacza to, że poziom naszego zaangażowania inwestycyjnego uważamy za zadowalający. Wprost przeciwnie, jest on stanowczo za mały i nie odpowiada ani naszym możliwościom, ani potrzebom tego regionu.
Jednym z zadań skutecznie realizowanych w ciągu minionych dwóch lat było tworzenie efektywnego systemu wyrównania warunków działalności handlowej polskich przedsiębiorstw na rynkach WNP. Istotnym ogniwem tego systemu stała się działalność KUKE S.A., która potroiła wartość przyjętych do ubezpieczenia kontraktów i kredytów eksportowych na rynkach WNP - w porównaniu do poziomu z 2002 r.
Po wdrożeniu programu „Kredyty eksportowe do FR” wzrosło również zaangażowanie banków polskich jako kredytodawców oraz rosyjskich jako kredytobiorców oraz gwarantów spłaty kredytów. Banki rosyjskie wystąpiły dotąd w ww. roli w 14 umowach ubezpieczenia kredytów eksportowych zawartych w latach 2001-2004 o łącznej wartości 102,44 mln USD.
Ważne dla wspierania eksportu było ukierunkowanie działań Banku Gospodarstwa Krajowego poprzez utworzenie w jego strukturze wyspecjalizowanego Departamentu Finansowania Eksportu, zajmującego się udzielaniem kredytów eksportowych ze środków własnych Banku, a więc na warunkach rynkowych.
Istotnym instrumentem ożywienia naszej współpracy na rynkach wschodnich była polityka kredytowa. Zgodnie z zasadami obowiązującymi w OECD rząd polski podpisał w 2003 r. dwie umowy z rządem Republiki Uzbekistanu o udzieleniu kredytów w łącznej wysokości 30 mln USD na zakup polskich towarów i usług. Obecnie prowadzone są rozmowy w sprawie udzielenia kredytu rządowego dla Mołdowy (15 mln USD ) oraz Białorusi (46 mln USD) na sfinansowanie budowy elektrociepłowni w Brześciu.

Jednym z zadań zawartych w programie odzyskiwania rynków wschodnich było zintensyfikowanie działań promocyjnych...

I tak się stało. W ramach systemu promocji polskiego eksportu, rynki wschodnie traktowane są priorytetowo co wyraża się m.in. w formie pokrywania części kosztów związanych z udziałem w targach i wystawach. Dla wielu, szczególnie małych i średnich przedsiębiorstw, a z tymi mamy głównie do czynienia na rynkach wschodnich - wsparcie to decyduje o możliwości udziału w takich imprezach. W ramach realizacji programu rozwoju turystyki przyjazdowej do Polski prowadzone są szerokie działania marketingowe obejmujące różnorodne formy promocji, jak stoiska narodowe i informacyjne oraz warsztaty na targach turystycznych, misje gospodarcze, dwustronne fora biur podróży (np. polsko – rosyjskie w listopadzie ub.r.), podróże studyjne dla dziennikarzy zagranicznych, reklama w prasie branżowej i codziennej, wydawnictwa promocyjne, konferencje prasowe i in. W Moskwie został otwarty w 2004 r. Polski Ośrodek Informacji Turystycznej. Prowadzone są prace dotyczące otwarcia analogicznego ośrodka na Ukrainie.
Sporo miejsca tematyce rynków wschodnich poświęcono w programie Akademii Handlu Zagranicznego, w rezultacie czego 350 eksporterów zdobywało wiedzę konieczną do prowadzenia działalności gospodarczej za wschodnią granicą. Ważną rolę w systemie promocji polskiej gospodarki na rynkach wschodnich spełniły wydziały ekonomiczno – handlowe ambasad i konsulatów generalnych RP. Pomoc ta przejawiała się w działaniach match-makingowych na rzecz polskich wystawców oraz uczestników wyjazdowych misji gospodarczych, na kojarzeniu partnerów zainteresowanych nawiązaniem kontaktów handlowych. W szczególności WEH-y pomagają polskim przedsiębiorstwom zainteresowanym realizacją projektów inwestycyjnych w takich regionach jak: Krasnojarski Kraj i obwody: kiemrowski, moskiewski i jarosławski. Odnotowuje się postęp w zakresie rozbudowy i modernizacji przejść granicznych - w Bagrationowsku, Gołdapi i na przejściu Grzechotki - Mamonowo. Trwają konsultacje w sprawie budowy nowych przejść granicznych. Strona polska zadeklarowała poparcie rosyjskiego wniosku o finansowanie rozbudowy infrastruktury rosyjskich przejść na polsko-rosyjskim odcinku granicy z funduszy pomocowych TACIS.
Celem pobudzenia aktywności eksportowej polskich przedsiębiorstw, zwłaszcza małych i średnich, MGiP realizuje od 2003 r. „Program dotacji dla przedsiębiorców na dofinansowanie kosztów uzyskania certyfikatu wyrobu” (do 50% kosztów uzyskania certyfikatu wymaganego za granicą). W 2003 r. zawarto w ramach tego programu 42 umowy dotyczące eksportu na rynki wschodnie na kwotę 0,5 mln PLN a w 2004 r. zawarto ich 34, na kwotę 0,44 mln PLN.
Dążąc do usprawnienia komunikacji kolejowej w relacjach Polski z krajami WNP, w tym na trasie Warszawa – Sankt Petersburg (skrócenia czasu odpraw pociągów na granicy) uruchomiono od początku 2004 r. bezpośrednią pasażerską komunikację kolejową w tej relacji, polegającą na włączeniu grupy wagonów ze Szczecina i Warszawy do pociągu w relacji Brześć – Petersburg. Usprawnianie komunikacji kolejowej z Rosją, Białorusią i Ukrainą wiąże się z wprowadzaniem tzw. komunikacji monitorowanej, poprzez uruchamianie nadzorowanych przez zarządy kolejowe eksperymentalnych pociągów pasażerskich wykorzystujących nowoczesne rozwiązania techniczne do automatycznej zmiany rozstawu kół. Urządzenie to jest eksploatowane do przewozów pasażerskich na granicach z Ukrainą i Litwą. Zamierza się je zastosować w relacji z Białorusią w Brześciu.

Jeszcze nie tak dawno mówiono dużo o tzw. próżni prawnej, która miała powstać w związku z wstąpieniem Polski do UE - jak ta sprawa wygląda obecnie? Przede wszystkim chcę stwierdzić, że przyjęcie Polski do UE miało pozytywny wpływ na globalną dynamikę eksportu do krajów WNP. Taryfowe warunki dostępu polskich towarów do rynków tych krajów nie uległy pogorszeniu. Obawy przed wyhamowaniem importu do Polski z krajów WNP wyrażane w tych krajach, zwłaszcza w Rosji i w Ukrainie nie znalazły potwierdzenia w rzeczywistości. A co się tyczy tzw. próżni traktatowej w związku z akcesją do UE, Polska rzeczywiście wypowiedziała wszystkie umowy o współpracy gospodarczej i handlu z krajami WNP. Jednocześnie podjęte zostały prace nad nowymi umowami, których unormowania nie kolidują z wymogami wynikającymi z członkostwa Polski w UE. Takie umowy zostały podpisane już z Rosją i Białorusią, trwają zaawansowane prace dotyczące analogicznych umów z Ukrainą, Kazachstanem, Uzbekistanem, Kirgizją a także Azerbejdżanem. Umowa z Polską jest pierwszą jaką zawarła Rosja z nowymi członkami UE.
Z FR podpisano szereg nowych porozumień jak np. o współpracy wojskowo-technicznej, o rozwoju turystyki, o komunikacji lotniczej, o przebudowie dróg i budowie przejść granicznych dla zapewnienia komunikacji drogowej między Elblągiem i Kaliningradem, porozumienia między Ministerstwem Infrastruktury RP i Państwowym Komitetem ds. Budownictwa FR o współpracy w budownictwie i mieszkalnictwie oraz między Ministerstwem Finansów RP i Komitetem Monitoringu Finansowego FR o wymianie informacji w zakresie przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy.
Niezwykle duże znaczenie przywiązujemy do polsko–rosyjskiej umowy o popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji. Rozpoczęliśmy prace nad jej projektem, z nadzieją na jej możliwie szybkie podpisanie. Istotnymi czynnikami mogącymi pozytywnie wpływać na rozwój współpracy z krajami WNP są działania zmierzające do usprawnienia granicznych odpraw celnych poprzez wprowadzenie wspólnych kontroli osób, towarów i środków transportu przekraczających polską granicę. Zaawansowane są prace nad usprawnieniem polsko-ukraińskich przejść granicznych oraz prowadzone są intensywne konsultacje ze stroną białoruską w tej sprawie.
Istotny postęp nastąpił w relacjach służb celnych Polski i Rosji, współpraca których osiągnęła wysoki stan zaawansowania. Na przejściu granicznym Bagrationowsk, realizowana jest wspólna kontrola celna towarów i środków transportu. Polska służba celna uważa za celowe wprowadzenie wspólnych odpraw celnych na granicy z obwodem kaliningradzkim. Od sierpnia 2003 r. na przejściu granicznym z Ukrainą w Krościenku rozpoczęto dokonywanie wspólnej odprawy celnej (po stronie polskiej).
We wrześniu 2004 r. podpisano „Memorandum między Ministerstwem Finansów RP a Federalną Służbą Celną FR o usprawnieniu współpracy i wzajemnej pomocy w sprawach celnych”. Przewiduje ono powołanie w obu krajach regionalnych koordynatorów, którzy wyprzedzająco będą wzajemnie przekazywać informacje o transportach towarów, które mogą być przedmiotem przemytu. Prowadzone są prace związane z przygotowaniem podobnego porozumienia ze służbą celną Białorusi. Jakie wnioski wynikają z dotychczasowej realizacji Programu i jaki będzie ciąg dalszy podjętych działań?

1. Po pierwsze pragnę zaznaczyć, że doskonałe wyniki realizacji Programu nie oznaczają zaprzestania po 2 latach podjętych działań. Biorąc pod uwagę obecne zaangażowanie inwestycyjne w krajach regionu, wskazane jest tworzenie warunków dla inwestowania na rynkach wschodnich jako skutecznej formy dalszego rozwijania polskiego eksportu. W relacjach z najważniejszymi partnerami WNP koncentrować się trzeba m.in. na wspieraniu realizacji projektu budowy ropociągu, ważnego z punktu widzenia dywersyfikacji dostaw ropy naftowej na rynek europejski. Podobnie nie ustajemy w wysiłkach na rzecz budowy Jamału 2.
2. Po drugie wskazane jest tworzenie bazy prawno - traktatowej współpracy gospodarczej z krajami WNP, w zakresie nie kolidującym z członkostwem Polski w UE. Szczególnie zależy nam na doprowadzeniu do zawarcia: polsko rosyjskiej umowy o popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji.
3. Po trzecie - wspólne poszukiwanie rozwiązań w celu liberalizacji handlu, szerokiego dostępu do rynków wschodnich dla polskich podmiotów gospodarczych, rozbudowa przejść granicznych i wprowadzenie wspólnych odpraw celnych.
4. Po czwarte – zintensyfikowanie działań wydziałów ekonomiczno – handlowych polskich ambasad i konsulatów generalnych w krajach WNP oraz upowszechnianie wśród przedsiębiorców znajomości zakresu pomocy świadczonej przez te placówki.

Rynki Zagraniczne

Powrót