Powrót Home 1 strona       Forum | Zarządzanie | Eksport | Linki | Autorzy       Napisz do nas Kontakt     Szukaj w Exporterze.pl Szukaj
« Rynki
« Afryka
« Azja
« Ameryka Pd.

  Strategia RP w relacji do krajów rozwijających się.  
Spis Treści
  1. Podstawowe przesłanki i synteza dokumentu
  2. Zakres przedmiotowy. Uwagi metodologiczne
  3. Dorobek i doświadczenia współpracy Polski z krajami rozwijającymi się
  4. Uwarunkowania współpracy Polski z krajami rozwijającymi się
  5. Cele strategii
  6. Zadania
  7. Instrumenty oddziaływania i współpracy
  8. Szczegółowe aspekty współpracy Polski z poszczególnymi państwami rozwijającymi się wg przyjętej klasyfikacji
  9.      Region Azji Północno-Wschodniej
  10.      Region Azji Południowej
  11.      Region Azji Południowo-Wschodniej
  12.      Region Bliskiego i Środkowego Wschodu
  13.      Afryka
  14.      Ameryka Łacińska i Karaiby
  15. Wnioski końcowe i rekomendacje

1. Podstawowe przesłanki i synteza dokumentu

Tempo i skala zmian w polityce i gospodarce światowej, jak również procesy globalizacji i regionalizacji narzucają konieczność całościowego i perspektywicznego formułowania celów polskiej polityki zagranicznej, a w szczególności jej wymiaru ekonomicznego, w odniesieniu do poszczególnych państw i regionów.

Po zrealizowaniu głównych celów strategicznych, wytyczonych na początku lat dziewięćdziesiątych, i określeniu polityki w stosunku do najważniejszych partnerów w Europie i Ameryce Północnej niezbędne staje się przyjęcie kompleksowej strategii działania w odniesieniu do krajów Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej.

Członkostwo Polski w Unii Europejskiej i związane z nim nowe mechanizmy i formy współpracy, bliskie sąsiedztwo rynków wschodnich, a także strategiczne partnerstwo ze Stanami Zjednoczonymi stanowią istotne wyzwanie, stwarzając nowe możliwości aktywnego włączania się zarówno w pozaeuropejską politykę Unii Europejskiej, jak i w działania globalne zmierzające do kształtowania wspólnego ładu międzynarodowego.

Strategia RP w odniesieniu do pozaeuropejskich krajów rozwijających się w całościowy i perspektywiczny sposób określa główne założenia i zadania polityki zagranicznej, w tym współpracy gospodarczej, w odniesieniu do pozaeuropejskich państw rozwijających się oraz cele i instrumenty ich realizacji. Dokument zawiera ogólną charakterystykę uwarunkowań, specyfikację instrumentów i mechanizmów służących realizacji polskich interesów, jak również oceny i rekomendacje co do dalszych perspektyw rozwoju wzajemnych stosunków z pozaeuropejskimi państwami rozwijającymi się.

Identyfikacja polskich interesów politycznych i gospodarczych w krajach rozwijających się oraz priorytetowych i ważnych partnerów dla współpracy gospodarczej stanowić powinna istotną przesłankę formułowania polskiego stanowiska na forum Unii Europejskiej, WTO i innych międzynarodowych organizacji systemu NZ (w tym UNIDO, UNCTAD, UNDP).

Jednocześnie zawarte w Strategii priorytety stanowić powinny wytyczne co do zawierania przez Polskę porozumień - z innymi krajami członkowskimi UE posiadającymi podobne interesy - umożliwiających realny, aktywny wpływ na kształtowanie i modyfikowanie mechanizmów polityki UE wobec krajów trzecich, w szczególności Wspólnej Polityki Handlowej.

Przyjęto, iż o realnych możliwościach współpracy decyduje aktualny potencjał gospodarczy, poziom i dynamika ich rozwoju, poziom konkurencyjności polskich podmiotów (np. możliwości i warunki kredytowania eksportu) i ich ofert eksportowych na danym rynku (np. możliwości sprostania konkurencyjności cenowej w porównaniu z wyrobami renomowanych firm światowych).

Strategia stwarza możliwość podejmowania niezbędnych działań w zakresie identyfikacji dalszych potencjalnych możliwości współpracy z tą grupą krajów, wyszukiwanie branż, w tym niszowych, umożliwiających wzrost obrotów handlowych z poszczególnymi krajami, a przede wszystkim zwiększenie polskiego eksportu.

Zakłada się, iż w realizacji Strategii istotne znaczenie mają działania instytucji państwowych wspierające przedsiębiorców, w tym stosowanie instrumentów promocji gospodarczej i informacji oraz finansowych instrumentów wspierania eksportu.

Mając na uwadze ponad 150 krajów skupionych w rejonie Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej oraz ograniczone środki budżetowe na działania wspierające współpracę z zagranicą, cele, priorytety i działania powinny być skoncentrowane na wybranych, najważniejszych z punktu widzenia polskich interesów rynkach i obszarach. Przyjęta metodologia pozwala określić priorytetowe i ważne dla Polski rynki w tej grupie państw.
Należy także podkreślić, iż zmieniające się uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne w krajach rozwijających się, w tym możliwość destabilizacji politycznej, pojawiające się nowe konflikty i ogniska zapalne oraz fundamentalizm religijny wpływać będą na realizację założeń, celów i priorytetów oraz wymuszać ich bieżącą weryfikację.

Po określeniu przyjętej metodologii dokument prezentuje dorobek i doświadczenia współpracy Polski z krajami rozwijającymi się, uwarunkowania tej współpracy po przystąpieniu Polski do UE, cele, zadania i instrumenty oddziaływania, jak również analizę poszczególnych regionów z uwzględnieniem priorytetowych i ważnych krajów Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej. Ponadto Strategia formułuje wnioski i rekomendacje - pakiet proponowanych działań.

Wprowadzenie w życie Strategii będzie wymagało współdziałania instytucji państwowych odpowiedzialnych za prowadzenie polskiej polityki zagranicznej, w tym polityki gospodarczej. Od efektywnego wprowadzenia w życie Strategii będzie w dużej mierze zależała pozycja Polski na arenie międzynarodowej.

2. Zakres przedmiotowy. Uwagi metodologiczne

Niniejsza Strategia jako rządowy dokument programowy określa założenia polityki zagranicznej, w tym współpracy gospodarczej z zagranicą, na obszarach pozaeuropejskich oraz cele i instrumenty ich realizacji. Zawiera ogólną charakterystykę uwarunkowań, specyfikację instrumentów i mechanizmów służących realizacji polskich interesów, jak również oceny i rekomendacje co do dalszych perspektyw rozwoju stosunków z pozaeuropejskimi państwami rozwijającymi się.

Pojęcie państw rozwijających się nie jest jednorodne i obejmuje kraje o stosunkowo dużym zróżnicowaniu poziomu i tempa rozwoju. Kryteria określające przynależność do grupy ww. krajów są stosunkowo elastyczne i różnią się w zależności od metodologii przyjmowanej przez poszczególne instytucje o charakterze uniwersalnym i regionalnym. Ponadto pojęcie to ma charakter umowny oraz historyczny i obecnie nie odzwierciedla rzeczywistego głębokiego zróżnicowania poziomu i tempa rozwoju poszczególnych rynków zarówno względem siebie, jak i w stosunku do Polski.

Dla potrzeb niniejszego dokumentu przyjęto, iż termin kraje rozwijające się obejmuje te kraje Afryki, Azji, Ameryki Łacińskiej, którym Unia Europejska udziela preferencji handlowych w ramach systemu GSP. Wśród objętych systemem GSP krajów Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej znajdują się zarówno państwa znacznie uboższe i słabiej rozwinięte od Polski, jak i takie, które pomimo niższego wskaźnika PKB per capita dysponują niewspółmiernie wyższym potencjałem gospodarczym i tempem wzrostu gospodarczego nie tylko w porównaniu z naszym krajem, ale także w skali globalnej (np. Chiny czy Indie). Wiele z nich odgrywa istotną rolę w polityce międzynarodowej. Wykazując się znaczną dynamiką modernizacji i zwiększonym popytem na import, posiada istotny potencjał rozwojowy albo zasoby kapitałowe, które umożliwiają podejmowanie stabilnej i efektywnej współpracy. Dokument nie odnosi się natomiast do takich krajów jak Republika Korei, Republika Singapuru czy Państwo Izrael, które pomimo tego pozostają istotnymi dla Polski partnerami z punktu widzenia dalszego rozwoju współpracy politycznej i gospodarczej. Jednocześnie kraje Azji Środkowej i Kaukazu Południowego jako państwa członkowskie Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ i OBWE nie zostały objęte niniejszą analizą.

W związku z członkostwem Polski w UE ogólne ramy dla współpracy Polski z państwami rozwijającymi się wyznaczają przede wszystkim: Proces Barceloński i strategia Szersza Europa - nowe sąsiedztwo, Porozumienie z Cotonou (AKP), forum dialogu ASEM, dialog UE-Ameryka Łacińska i Karaiby (AŁiK), dialog UE-ASEAN, UE-MERCOSUR, UE-Wspólnota Andyjska, stałe konsultacje z poszczególnymi państwami w Azji, Afryce i Ameryce Łacińskiej, realizowane na mocy zawartych przez UE umów międzynarodowych, (np. UE-Chile, UE-Meksyk), a także programy współpracy realizowane na forum organizacji międzynarodowych - ONZ, WTO, Grupa Banku Światowego, Międzynarodowy Fundusz Walutowy, OECD, EBOR, EBI, tj. instytucji, których Polska jest aktywnym członkiem. W tym kontekście istotnym wyzwaniem dla Polski staje się znalezienie właściwego sposobu realizacji naszych interesów oraz wypracowanie optymalnej formuły uczestnictwa w tych przedsięwzięciach.

Uwzględniając ograniczone środki finansowe (budżetowe), priorytety i działania powinny koncentrować się na najważniejszych w kontekście polskich interesów politycznych i gospodarczych rynkach i celach. Dlatego też ogólna analiza uwarunkowań i celów została uzupełniona szczegółowym opisem wybranych partnerów Polski podzielonych wg jednolitych kryteriów, uwzględniającym główne czynniki sprzyjające współpracy i ją ograniczające, a także szanse i zagrożenia.

Przyjęte kryteria priorytetyzacji uwzględniają przede wszystkim aktualny stan stosunków politycznych i gospodarczych Polski z poszczególnymi krajami i potencjalne możliwości ich dalszego rozwoju, jak również kryteria: geograficzne (położenie geograficzne, wielkość sklasyfikowanych państw, liczbę ludności, uwarunkowania klimatyczne, bazę surowcową i zasoby naturalne), polityczne (stabilność systemów politycznych i prawa, częstotliwość występowania konfliktów i zmiany uwarunkowań politycznych, znaczenie państwa w regionie i ich aktywność na płaszczyznach współpracy międzynarodowej), ekonomiczne (wielkość PKB, potencjał inwestycyjny, komplementarność gospodarki aktualny potencjał gospodarczy, poziom i dynamika ich rozwoju, poziom konkurencyjności polskich podmiotów i produktów na poszczególnych rynkach, możliwości
i warunki kredytowania eksportu, istniejące ryzyko handlowe i polityczne oraz inne czynniki determinujące możliwości ekspansji eksportowej), społeczno-kulturowe (zróżnicowanie cywilizacyjne, etniczne, językowe i kulturowe).

W oparciu o powyższe kryteria w niniejszym dokumencie przyjęto podział na państwa priorytetowe i państwa ważne, który umożliwia wyselekcjonowanie najważniejszych dla Polski partnerów współpracy. Wprowadzona klasyfikacja ułatwi jednocześnie identyfikację polskich interesów i umożliwi realny wpływ - w sojuszach z innymi państwami członkowskimi Unii Europejskiej o podobnych interesach i priorytetach geograficznych - na rozwój mechanizmów wspólnej unijnej polityki zewnętrznej wobec krajów rozwijających się. Będzie ona stanowić jednocześnie podstawę dla koncentracji działalności promocyjnej na rynkach tych regionów, szczególnie w zakresie instrumentów promocji gospodarczej oraz instrumentów finansowego wsparcia eksportu.

Systematyzacja głównych partnerów współpracy umożliwi ponadto zidentyfikowanie działań w stosunku do poszczególnych kategorii, zapewniając im tym samym możliwie największą ich efektywność. I tak w stosunku do krajów priorytetowych aktywność Polski powinna skupiać się m.in. na intensywnym wzmacnianiu więzi politycznych i gospodarczych, działaniach promocyjnych i informacyjnych, kształtowaniu współpracy na zasadzie stosunków partnerskich, wykorzystaniu licznych mechanizmów wielostronnych, wzmożonej aktywności na rzecz eksportu polskich inwestycji. Współpraca z krajami ważnymi koncentrować się powinna na kształtowaniu więzi politycznych i gospodarczych oraz wykorzystywaniu takich mechanizmów współpracy, jak szkolenia, działalność informacyjno-promocyjna i edukacyjna, współpraca izb handlowych i wymian misji gospodarczych. W obu kategoriach istotne znaczenie ma wykorzystanie placówek zagranicznych (Ambasady, WEH, Konsulaty, Instytuty Kultury itd.).

Niniejsza Strategia, przygotowana wspólnie przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Ministerstwo Gospodarki i Pracy, przy aktywnej współpracy Ministerstwa Finansów
i Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej, odzwierciedla interesy i priorytety poszczególnych resortów i instytucji rządowych, a także polskiego biznesu i organizacji pozarządowych. Wpisuje się ona również w szersze ramy programów i inicjatyw, które zostaną na jego bazie przygotowane wspólnie przez zainteresowane instytucje rządowe i pozarządowe.

Opracowany dokument uwzględnia główne założenia Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006 (przyjętego w styczniu 2003 r.), Strategii polskiej współpracy na rzecz rozwoju (przyjętej w październiku 2003 r.), Strategii Bezpieczeństwa Narodowego (przyjętej we wrześniu 2003 r.), Programu promocji gospodarczej Polski do 2005 r. (przyjętego we wrześniu 2003 r.) oraz Rządowego programu współpracy z Polonią i Polakami za granicą (przyjętego w grudniu 2002 r.).

3. Dorobek i doświadczenia współpracy Polski z krajami rozwijającymi się

Polska dysponuje pewnym doświadczeniem w zakresie współpracy politycznej i gospodarczej z krajami rozwijającymi się. Mimo niewielkiej skali wzajemnej współpracy w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych zyskała ona mocną pozycję jako wiarygodny partner w zakresie eksportu towarów i usług oraz realizacji szeregu znaczących inwestycji oraz dużych projektów przemysłowych i infrastrukturalnych. Polskie firmy niejednokrotnie od podstaw tworzyły w wielu państwach rozwijających się całe gałęzie przemysłu, uczestnicząc w realizacji licznych, ważnych dla gospodarki narodowej tych krajów przedsięwzięciach inwestycyjnych, np. budowa fabryk kwasu siarkowego, cementowni, stoczni, obiektów hydrotechnicznych, dróg i mostów (Libia, Algieria, Irak, Indie itp.).

Jednakże, mimo stosunkowo dużej aktywności i podejmowanych działań, proponowane w rządowych programach instrumenty i bodźce mające na celu stymulację przedsiębiorstw państwowych nie przyniosły zadowalających rezultatów w postaci znacznego wzrostu polskiego eksportu na te rynki. Udział krajów rozwijających się w obrotach handlowych Polski w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych był nieco większy niż obecnie.

Ograniczenia dla wzrostu udziału tych krajów w obrotach Polski z zagranicą wynikały przede wszystkim z opłacalności transakcji, zmiany koniunktury na poszczególnych rynkach, a także z rachunku ekonomicznego polskich i obcych podmiotów gospodarczych. Nawet w warunkach gospodarki planowej, systemu nakazowo-rozdzielczego, sprawowanego przez państwo monopolu handlu zagranicznego oraz regulacji traktatowych opartych częściowo na międzyrządowych umowach handlowych typu clearingowego i barterowego (np. Brazylia, Chiny, Indie, Bangladesz, Pakistan), wpływ rządów na poziom współpracy handlowej był często ograniczony. Jednocześnie handel realizowany z krajami rozwijającymi się w ramach umów clearingowych i barterowych cechowało zawyżanie cen we wzajemnych kontraktach, przez co sztucznie kreowano opłacalność poszczególnych operacji i kontraktów.

Na uwagę zasługuje również ostrożna postawa ówczesnych resortów gospodarczych prowadzących w stosunkach z krajami rozwijającymi się politykę oddzielenia współpracy handlowej opartej na zasadach komercyjnych od działań pomocowych, w tym pomocy technicznej dla tzw. krajów rozwijających się o orientacji socjalistycznej. Dzięki przyjęciu takiej formuły w końcu lat osiemdziesiątych zadłużenie krajów rozwijających się w Polsce było relatywnie niższe niż w większości pozostałych ówczesnych krajów socjalistycznych.

W latach dziewięćdziesiątych nastąpiła reorientacja geograficznych kierunków wymiany handlowej z zagranicą. Stosunki Polski z państwami pozaeuropejskimi zeszły na dalszy plan, a podtrzymywane kontakty nie zapewniały pełnej realizacji polskich interesów politycznych i gospodarczych. Ponadto model gospodarki rynkowej wdrażany w oparciu o procesy transformacji, restrukturyzacji i prywatyzacji w wielu przypadkach przestał być kompatybilny z dotychczasową formułą bilateralnej współpracy gospodarczej charakterystycznej dla upaństwowionej gospodarki scentralizowanej. Spowodowało to utratę przez nasz kraj istotnych rynków, na których zajmował on znaczącą pozycję, a których odzyskanie jest obecnie bardzo trudne, a w wielu przypadkach, z przyczyn obiektywnych, niemożliwe.

4. Uwarunkowania współpracy Polski z krajami rozwijającymi się

4.1. Uwarunkowania ogólne

Polityka Polski na obszarach pozaeuropejskich musi być formułowana przy świadomości ograniczonego zasobu sił i środków Polski, w odniesieniu do realistycznie ocenianych możliwości naszego kraju.

Generalnie niski udział krajów rozwijających się w polskim eksporcie powinien stanowić motywację dla poszukiwania sposobów ekspansji eksportowej poprzez efektywne stymulowanie działań polskich przedsiębiorców (oferowane towary często prezentują poziom techniczny i technologiczny odpowiadający potrzebom krajów rozwijających się, a zarazem są konkurencyjne cenowo). Jednocześnie jednak należy brać pod uwagę fakt, że szereg towarów pochodzących z krajów rozwijających się skutecznie konkuruje cenowo z towarami polskimi, przy wzrastającej jednocześnie presji konkurencyjnej ze strony rozwiniętych gospodarczo państw.

Skuteczność podejmowanych działań mogą osłabiać wspomniane ograniczenia finansowe, instytucjonalne i kadrowe, uprzedzenia i obawy przedsiębiorców co do zaangażowania na pewnych obszarach (np. w państwach muzułmańskich, afrykańskich), a także brak zainteresowania polskich kół gospodarczych nawiązywaniem i rozwojem kontaktów gospodarczych i handlowych z partnerami z krajów rozwijających się.

Jednocześnie uwzględniać trzeba obiektywne bariery wynikające ze znacznego zróżnicowania kulturowego, rozwojowego i popytowego oraz rozproszenia i oddalenia geograficznego rynków krajów rozwijających się, co przekłada się na trudności logistyczne i wysokie koszty eksportu.

Ponadto niestabilność wewnętrzna niektórych krajów rozwijających się, konflikty międzypaństwowe i wewnętrzne (etniczne, religijne i inne) mogą zagrażać bezpieczeństwu naszych obywateli, placówek dyplomatycznych i handlowych oraz działalności gospodarczej, co również może mieć ograniczający wpływ na wzajemne kontakty. Antyzachodnie nastawienie społeczeństw wielu państw rozwijających się może rzutować także na ich stosunek wobec Polski, a fundamentalizm islamski - determinować politykę rządów państw islamskich w ich działaniach na płaszczyźnie międzynarodowej. Polska w większym stopniu podatna będzie na zagrożenia generowane w krajach biednych, w szczególności wynikające z niekontrolowanej migracji z krajów Południa na cały obszar UE, zanieczyszczenia środowiska naturalnego, rozwoju przestępczości międzynarodowej itp.

Na perspektywy rozwoju współpracy z krajami rozwijającymi się wpływa fakt postrzegania Polski jako kraju bogatej Północy, co wzmacnia jej pozycję jako wiarygodnego partnera. Tradycje współpracy z wieloma państwami rozwijającymi się oraz obecność licznej grupy polskich specjalistów pracujących w przeszłości w krajach rozwijających się i miejscowych absolwentów polskich uczelni, a także polskich organizacji pozarządowych, wspomagających współpracę międzyrządową i oferujących wsparcie w ramach pomocy charytatywnej, mogą ułatwić aktywizację stosunków politycznych i gospodarczych z tymi państwami. Niezależnie od tego, istotną barierą rozwoju stosunków jest niewielkie zainteresowanie Polską wśród wielu państw i brak dostatecznej wiedzy.

4.2. Uwarunkowania wynikające z członkostwa Polski w Unii Europejskiej

Członkostwo Polski w Unii Europejskiej tworzy nowe warunki dla wzrostu aktywności politycznej i gospodarczej na obszarach pozaeuropejskich. Dzięki uczestnictwu w unijnych politykach pojawiły się realne szanse włączenia Polski w całość polityki pozaeuropejskiej Unii, mającej na celu wspólne budowanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, promowanie praw człowieka, demokracji, rządów prawa oraz zasad sprawiedliwości społecznej i dobrego rządzenia. Aktywne zaangażowanie Polski na tym polu wzmocni jej znaczenie i stabilną pozycję nie tylko w ramach samej Unii, ale także w pozaeuropejskich krajach rozwijających się.

Zarówno administracja państwowa jak i polscy przedsiębiorcy zyskali ponadto możliwość aktywnego zaangażowania w ramach wielostronnych porozumień i programów współpracy z krajami pozaeuropejskimi, które umożliwią w dużym stopniu realizację polskich interesów gospodarczych.

Obecność w strukturach europejskich oznacza również konieczność przyjęcia określonych zobowiązań i związanych z tym ograniczeń wynikających ze Wspólnej Polityki Handlowej. W konsekwencji polska polityka handlowa wobec krajów rozwijających się utraciła swój charakter narodowy, a kompetencje w zakresie tworzenia jej instrumentów znajdują się w gestii odpowiednich instytucji Unii Europejskiej. Polska jako kraj członkowski pozbawiona została tym samym bezpośrednich, kreatywnych kompetencji w tej dziedzinie (poza pewnymi wyjątkami w zakresie wspierania eksportu), uzyskując w zamian możliwość współudziału w kształtowaniu unijnej polityki handlowej.

Fakt istnienia wyłącznych kompetencji Komisji Europejskiej w zakresie stosunków handlowych z państwami trzecimi oznacza, iż polska polityka handlowa wobec krajów pozaeuropejskich powinna skoncentrować się na aktywnym wykorzystywaniu istniejących mechanizmów i instrumentów unijnych, współtworzeniu unijnej polityki handlowej wobec krajów trzecich, na kwestiach związanych z promocją i wspieraniem współpracy gospodarczej oraz generowaniu inwestycji zagranicznych.

4.2.1. Instrumenty wspólnej polityki handlowej

Wspólna Polityka Handlowa oparta jest na jednolitych zasadach i precyzuje wspólne instrumenty (taryfowe i pozataryfowe) stosowane w szczególności w odniesieniu do zmian stawek celnych, zawierania umów celnych i handlowych, polityki eksportowej oraz handlowych środków ochronnych podejmowanych w przypadku nadmiernego importu, dumpingu lub subsydiów.

Środki taryfowe obejmują wspólną taryfę celną , zawieszenia poboru ceł, autonomiczne kontyngenty taryfowe , kontyngenty taryfowe wynikające z umów międzynarodowych podpisanych przez państwa Wspólnoty oraz porozumień zawartych na forum GATT/WTO, Generalny System Preferencji Celnych (GSP) Unii Europejskiej .
Środki pozataryfowe obejmują między innymi nadzór obrotu (surveillance) , który może przybrać formę licencyjną (obowiązek uzyskania pozwolenia) - tzw. nadzór uprzedni , oraz formę bezlicencyjną (rejestracja na granicy) - tzw. nadzór następczy, kontyngent ilościowy , zakazy eksportu lub importu , środki antydumpingowe i antysubsydyjne.

W ostatnich latach na uwagę zasługuje znaczący wzrost stosowania instrumentów ochrony rynku wewnętrznego przez pozaunijne kraje trzecie będące członkami WTO, jak i nie będące członkami tej organizacji. W coraz większym stopniu z tych narzędzi korzystają kraje rozwijające się (w szczególności Indie, Brazylia, RPA). Należy podkreślić, iż w znacznej części państwa trzecie stosują procedury ochronne przed nadmiernym przywozem jako zakamuflowane działania protekcjonistyczne zgodnie ze swoją polityką krajową. Niebezpieczeństwo nadużyć wynika także z faktu, iż środki ochronne przed nadmiernym przywozem (w przeciwieństwie do antydumpingowych i antysubsydyjnych) są stosowane erga omnes - wobec całego importu określonego produktu na obszar danego kraju, niezależnie od jego kraju pochodzenia - środek ten uderza więc także w eksporterów, którzy nie sprzedawali produktów po cenach dumpingowych.

4.2.2 Aktualna baza traktatowa stosunków gospodarczych i handlowych Polski z krajami rozwijającymi się

W związku z wyłącznymi kompetencjami Wspólnoty Europejskiej do zawierania umów w zakresie wspólnej polityki handlowej, przed przystąpieniem do Unii Europejskiej Polska wypowiedziała ponad 110 bilateralnych umów regulujących współpracę gospodarczo-handlową z poszczególnymi krajami rozwijającymi się.

Ponadto na mocy Aktu o Przystąpieniu Polska przystąpiła i/lub zobowiązała się przystąpić do umów międzynarodowych, w tym dot. stosunków z krajami rozwijającymi się, zawartych lub tymczasowo stosowanych przez państwa członkowskie i Wspólnotę. W wymiarze ekonomicznym oznacza to m.in. obowiązek wprowadzenia preferencyjnych warunków dostępu do rynku polskiego, jako części rynku unijnego, nieporównywalnie bardziej korzystnych od warunków dostępu do rynku polskiego w okresie przedakcesyjnym. Korzyści dla polskiego eksportu z uzyskania większego dostępu do rynków krajów rozwijających się będą zdecydowanie asymetryczne.

Niezależnie od powyższych dokumentów traktatowych istnieją protokoły dodatkowe do zawartych umów i porozumień dot. współpracy na różnorodnych obszarach, np. dotyczących współpracy finansowej, handlu winem, porozumień w/s prekursorów i substancji chemicznych itp. Oznacza to, że efektywna polska polityka gospodarcza wobec krajów rozwijających się powinna być realizowana poprzez aktywne uczestnictwo we wszelkich procesach negocjacyjnych Unii z krajami rozwijającymi się (renegocjowanie dotychczasowych umów, protokołów dodatkowych i szczegółowych oraz negocjacje nowych porozumień) i wywieranie możliwie dużego wpływu na modelowanie kształtu tych porozumień pod kątem polskich priorytetów gospodarczych - geograficznych i branżowych.

Polska bierze także aktywny udział w negocjacjach nowych umów, które Wspólnota Europejska i państwa członkowskie zamierzają zawrzeć z pozaeuropejskimi krajami rozwijającymi się. Istniejąca obecnie baza traktatowa regulująca stosunki gospodarczo-handlowe Polski, jako członka UE, z krajami rozwijającymi się, w dużym stopniu zabezpiecza polskie interesy gospodarcze.

4.3. Uwarunkowania wynikające z członkostwa Polski w organizacjach o charakterze uniwersalnym i regionalnym

Aktywne członkostwo Polski w europejskich organizacjach i ugrupowaniach o charakterze politycznym i gospodarczym (NATO, UE, EFTA, EOG, OECD, Rady Europy, Grupy Wyszehradzkiej i innych) w znacznym stopniu wpływa na sposób postrzegania Polski i jej docenianie jako kraju o rosnącym znaczeniu międzynarodowym i potencjalnego donatora pomocy. Ustalona w przeszłości pozycja naszego kraju w wielu państwach Południa, dzięki udzielanej im pomocy, jest połączona z sympatią, która nadal stanowi ważny atut Polski.

Istotnym atutem Polski jest także dotychczasowa aktywność w globalnych organizacjach międzynarodowych, zwłaszcza w Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ), a także doświadczenie w międzynarodowych operacjach pokojowych, budujące polityczny autorytet Polski w wielu państwach. Aktywna współpraca Polski na forum organizacji międzynarodowych stanowi jednocześnie dodatkowy czynnik aktywizujący nasze działania.

W kontekście aktywizacji polityki handlowej warto podkreślić, iż Światowa Organizacja Handlu (WTO) stanowi istotne forum kontaktów z krajami rozwijającymi się. Udział Polski w pracach Komitetu 133 umożliwia aktywne współtworzenie stanowisk unijnych reprezentowanych podczas rund negocjacyjnych WTO. Poprzez kształtowanie wspólnego stanowiska UE (w koalicji z innymi zainteresowanymi państwami) Polska może dążyć do uwzględniania naszych interesów względem państw rozwijających się, które obejmują m.in.: zapewnienie korzystnych warunków dostępu dla polskiego eksportu do rynków krajów rozwijających się poprzez wspieranie propozycji zbilansowanej redukcji stawek celnych, objęcie krajów rozwijających się zestawem uzgodnionych i akceptowanych reguł dotyczących procedur celnych, co w dużym stopniu ułatwia działania przedsiębiorstw (tzw. ułatwienia handlowe).

5. Cele strategii

5.1. Cele krótkoterminowe
Cele krótkoterminowe (do realizacji od zaraz) zakładają przede wszystkim osiągnięcie politycznego konsensusu i mobilizację instytucji państwowych w Polsce wokół konieczności zintensyfikowania polityki pozaeuropejskiej, jak również stworzenie odpowiednich mechanizmów aktywizacji i koordynacji działań, skuteczniejsze oddziaływanie na świadomość polskich przedsiębiorców w kierunku wykorzystania naszych możliwości na obszarach pozaeuropejskich, stworzenie sprzyjającego klimatu współpracy poprzez intensywniejsze kontakty polityczne, a także skuteczne formułowanie stanowiska Polski w bieżących sprawach dotyczących unijnych porozumień, projektów i inicjatyw wobec krajów rozwijających się, zgodnie z polskimi interesami.

5.2. Cele średnioterminowe
Cele średnioterminowe (tzn. do realizacji w perspektywie 5-15 lat) zakładają znaczącą poprawę stanu współpracy gospodarczej z krajami pozaeuropejskimi, zwiększenie obrotów handlowych, wydatne zmniejszenie deficytu Polski w handlu z niektórymi państwami, zwiększenie zakresu i wartości świadczonych usług, zwiększenie liczby polskich specjalistów pracujących na tych obszarach. Do tych celów należą także pełne zaangażowanie w programy unijne oraz efektywne wykorzystanie wcześniej zidentyfikowanych własnych nisz współpracy.

5.3. Cele długoterminowe
Strategia polskiej polityki wobec obszarów pozaeuropejskich będzie służyć ponadto realizacji długoterminowych żywotnych interesów Polski na arenie międzynarodowej, w tym zapewnieniu jak najlepszych warunków zewnętrznych dla gospodarczego rozwoju kraju oraz zagwarantowaniu szeroko pojętego bezpieczeństwa. Podejmowanie inicjatyw dotyczących obszarów pozaeuropejskich i promowaniu atutów Polski w dużym stopniu służyć będzie umacnianiu współpracy z partnerami z NATO i UE oraz pozyskiwaniu pozycji i prestiżu we wspólnocie międzynarodowej. Powinna także przyczynić się do większego zaangażowania Polski w rozwiązywanie problemów globalnych.

6. Zadania

Niezbędnym warunkiem osiągnięcia celów niniejszej Strategii jest realizacja przez odpowiednie instytucje i agendy rządowe konkretnych zadań, z uwzględnieniem ich kompetencji wynikających z obowiązującego stanu prawnego. Ma to szczególne znaczenie w kontekście tworzenia pragmatycznego i czytelnego systemu współpracy.

Kluczowym elementem w realizacji celów niniejszej strategii jest wypracowanie mechanizmów bieżącej wymiany informacji o podejmowanych działaniach przez poszczególne resorty i instytucje oraz usprawnienie mechanizmu koordynowania tej działalności.

W tym celu konieczne jest aktywne zaangażowanie wszystkich zainteresowanych resortów, placówek rządowych i pozarządowych (np. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Ministerstwo Finansów, Ministerstwo Kultury, Ministerstwo Edukacji Naukowej i Sportu, Ministerstwo Nauki i Informatyzacji, Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Ministerstwo Obrony Narodowej, Instytut im. Adama Mickiewicza i in.).

6.1. Dialog polityczny

Aktywny udział w inicjatywach i przedsięwzięciach UE, a także wspólnoty transatlantyckiej w odniesieniu do problemów bezpieczeństwa, kwestii rozwojowych, społecznych i in. występujących na obszarach pozaeuropejskich, mieć będzie istotne znaczenie dla dialogu politycznego prowadzonego z tymi krajami. Jego skutkiem powinno być zwiększenie współpracy gospodarczej. Będziemy dążyć do utworzenia stałych platform dialogu politycznego i międzyrządowego w kontaktach z wybranymi państwami rozwijającymi się. Postawione cele polityczne będą wspierane przez selektywny udział wojsk w misjach stabilizacyjnych i pokojowych, podejmowanie misji dobrych usług, udział
w pozawojskowych akcjach na rzecz prewencji konfliktów. Ważne znaczenie będzie miało jednoczesne wdrożenie przez właściwe resorty, przede wszystkim MON, mechanizmu koordynacji uczestnictwa Polaków w różnego rodzaju misjach międzynarodowych na obszarach pozaeuropejskich.

W tym kontekście ważnym zadaniem jest systematyczne zwiększanie zaangażowania Polski w debatę międzynarodową dotyczącą kwestii globalnych, istotnych dla obszarów pozaeuropejskich. Polska powinna aktywnie działać na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych i jej organizacji wyspecjalizowanych, Światowej Organizacji Handlu, Grupy Banku Światowego, Międzynarodowego Funduszu Walutowego oraz Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju, Europejskiego Banku Inwestycyjnego i innych. Dla zapewnienia pełnego i efektywnego zaangażowania Polski we wspomnianych instytucjach usprawniona zostanie praca stałych przedstawicielstw przy organizacjach międzynarodowych.

6.2. Dyplomatyczna obecność Polski w krajach rozwijających się

W celu zapewnienia efektywnej realizacji polskich interesów wskazana jest adaptacja działań polskich przedstawicielstw dyplomatycznych do nowych wyzwań i zadań. MSZ opracuje we współpracy z MGiP projekt dostosowania struktur polskich placówek dyplomatycznych (w tym Wydziałów Ekonomiczno-Handlowych), który będzie sprzyjać zwiększeniu ich zaangażowania w promocję polskich interesów zarówno o charakterze politycznym, jak i gospodarczym. Przegląd powinien obejmować weryfikację rozmieszczenia przedstawicielstw dyplomatycznych naszego kraju pod kątem interesów politycznych i gospodarczych, analizę zasadności tworzenia nowych placówek, zamykania i rozbudowy istniejących, przy uwzględnieniu naszych realnych możliwości, lub ewentualnego tworzenia wspólnych ambasad czy placówek konsularnych z niektórymi państwami członkowskimi UE. W perspektywie najbliższych lat powinien też uwzględniać powstawanie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych wspierającej unijnego ministra spraw zagranicznych, po jego ewentualnym powołaniu. Ponadto rozważyć należy szersze zastosowanie praktyki otwierania konsulatów generalnych (ewentualnie wraz z wydziałem handlowym) w krajach mniej istotnych politycznie, natomiast ważnych z innych względów (np. ruchu turystycznego z Polski oraz perspektyw wzrostu wymiany handlowej).

Pilnym zadaniem jest odpowiednie przygotowanie kadr służby zagranicznej dla placówek na tych obszarach (z wykorzystaniem Akademii Dyplomatycznej i ewentualnie polskich uczelni wyższych), usprawnienie pracy i mobilizacja przedstawicielstw dyplomatycznych. W tym zakresie zadań mieści się także nawiązanie kontaktów z uczelniami szkolącymi kadrę dla MSZ w wybranych państwach pozaeuropejskich pod kątem kierowania na studia czy staże naszych absolwentów.

6.3. Współpraca i pomoc rozwojowa

W sferze polityki pomocowej MSZ, we współpracy z Ministerstwem Finansów, zweryfikuje udział Polski w programach pomocowych. Uwzględniając związek między uczestnictwem w tych programach a pozyskiwaniem kontraktów gospodarczych, Polska będzie dążyć do usprawniania udzielania pomocy - w tym pomocy finansowej - kanałami dwustronnymi i wielostronnymi w takich sferach, jak kwestie oddłużeniowe, ochrona zdrowia, edukacja i nauka, zapewnienie dostępu do wody pitnej, ochrona środowiska naturalnego, budowa infrastruktury, umacnianie struktur lokalnych, wspieranie instytucji demokratycznych, poprawa efektywności administracji publicznej, rozwój współpracy transgranicznej oraz restrukturyzacja sektorowa. W tym kontekście ważnym aspektem oddziaływania i pogłębiania współpracy jest świadczenie pomocy technicznej przez poszczególne resorty, zgodnie z ich kompetencjami.

W Ministerstwie Spraw Zagranicznych powstaną efektywne struktury koordynacji
i implementacji programu współpracy z państwami rozwijającymi się. Ustalone zostaną kryteria wyboru adresatów pomocy i dziedziny wsparcia, jak również warunki udzielania pomocy rozwojowej. Nastąpi rozbudowanie zaplecza ekspercko-planistycznego na potrzeby współpracy i aktywizacja organizacji pozarządowych w celu przygotowania propozycji wykorzystania środków pomocowych.

Wspólna realizacja programów pomocowych UE dokonywana będzie poprzez udział ekspertów i współfinansowanie. Rozpatrzona zostanie przy tym kwestia poszerzenia możliwości działania polskich firm. Polska będzie także stosowała inne instrumenty pomocy finansowej, w tym m.in. konwersję zadłużenia na programy rozwojowe. W stosunku do państw najbiedniejszych i najbardziej zadłużonych Polska, współpracując z międzynarodowymi instytucjami finansowymi (udział w inicjatywie oddłużeniowej HIPIC), będzie udzielać pomocy poprzez częściowe lub całkowite umarzanie ich długów.

Kontynuowane będzie udzielanie pomocy doraźnej. W tym celu stworzony zostanie mechanizm szybkiego udzielania pomocy w sytuacjach klęsk humanitarnych wykorzystujący istniejące procedury. Dotychczasowa praktyka udzielania niekiedy z kilkumiesięcznym opóźnieniem pomocy powoduje, iż mimo korzystnych rezultatów udzielanej pomocy nie do końca wykorzystany jest jej efekt medialny.

6.4. Kwestie gospodarcze

Kluczowym zadaniem jest aktualizacja celów i priorytetów w stosunkach gospodarczych z rozwijającymi się krajami Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej - w związku z dynamiką zmian zachodzących w gospodarce światowej między innymi w wyniku procesów globalizacji i regionalizacji oraz określenie znaczenia i miejsca tej grupy krajów w realizacji przez Polskę strategicznych celów współpracy gospodarczej z zagranicą - szczególnie w kontekście akcesji Polski do Unii Europejskiej.

W tym kontekście istotnym zadaniem jest identyfikacja rynków priorytetowych i ważnych w tych regionach z punktu widzenia polskich interesów gospodarczych.

Podejmowanie działań w zakresie identyfikacji dalszych potencjalnych możliwości współpracy z tą grupą krajów, wyszukiwanie branż, w tym niszowych, rokujących wzrost obrotów handlowych z poszczególnymi krajami, w tym w szczególności polskiego eksportu.

Istotne znaczenie w realizacji Strategii mają działania instytucji państwowych, wspierające przedsiębiorców, w tym instrumenty promocji gospodarczej i informacji oraz finansowe instrumenty wspierania eksportu.

6.5. Kwestie promocji, kultury i nauki

Ministrowie Spraw Zagranicznych oraz Gospodarki i Pracy będą okresowo dokonywać przeglądu działalności promocyjnej Polski na tych obszarach - głównie na forum Rady Promocji Polski, we współpracy z przyszłą Polską Agencją Promocji Gospodarczej.

Placówki zagraniczne powinny w większym stopniu koncentrować się na kwestiach promocji Polski, a w szczególności polskiego eksportu i inwestycji zagranicznych w Polsce poprzez badanie uwarunkowań rynkowych i branżowych, prawnych, społecznych i kulturowych.

Efektywny system promocji, zgodnie z Programem promocji gospodarczej Polski do roku 2005, obejmuje propozycje działań i rozwiązań, mających na celu kształtowanie pozytywnego wizerunku polskiej gospodarki i rozwój współpracy gospodarczej, m.in. z pozaeuropejskimi krajami rozwijającymi się, zapewnienie warunków dla bardziej ofensywnego wychodzenia z polskimi towarami i usługami na rynki zagraniczne, promocji marki polskiej, jak również szerokiej absorpcji kapitału zagranicznego, zwłaszcza bezpośrednich inwestycji zagranicznych, tworzących warunki dla unowocześnienia i wzrostu konkurencyjności polskich towarów i usług.

W stosunkach gospodarczych z pozaeuropejskimi krajami rozwijającymi się istotna jest koncentracja działalności promocyjnej na wybranych rynkach, szersze i bardziej skuteczne wykorzystywanie instrumentów finansowego wsparcia eksportu, rozwój oraz usprawnienie dotychczasowych i wdrożenie nowych instrumentów promocji eksportu, efektywna współpraca placówek dyplomatycznych, konsulatów i Wydziałów Ekonomiczno-Handlowych , zapewnienie niezbędnej informacji ogólnej o Polsce, a w szczególności informacji makroekonomicznej oraz handlowej dla polskich eksporterów i inwestorów zagranicznych, współpraca z krajowymi izbami i instytucjami promocyjno-informacyjnymi, w tym samorządowymi.

Istotnym zadaniem jest efektywne wykorzystanie nowoczesnych technologii, technik komunikacji i środków audiowizualnych oraz mediów w zakresie promocji Polski w krajach rozwijających się. Do istotnych zadań należy również konieczność lepszego wykorzystywania potencjału organizacji pozarządowych i Polonii, a także ściślejsza współpraca z misjami Kościoła.

7. Instrumenty oddziaływania i współpracy

Do realizacji celów i zadań wyznaczonych przez Strategię zostaną użyte odpowiednie instrumenty polityczne, prawne, gospodarcze i administracyjne oraz społeczne.

7.1. Instrumenty polityczne

Instrumenty polityczne obejmują między innymi kontakty prowadzone kanałami dwustronnymi oraz kanałami wielostronnymi, w tym w ramach organizacji międzynarodowych. Wśród nich istotne znaczenie mają zwłaszcza dobrze przygotowane polskie wizyty na wysokim szczeblu w tamtejszych krajach. Stałą formą kontaktów będą regularne konsultacje polityczne na szczeblach podsekretarzy stanu, departamentów terytorialnych i funkcjonalnych MSZ oraz innych resortów, a także częste kontakty międzyparlamentarne.

Aktywność placówek dyplomatycznych na rzecz poszerzania zakresu kontaktów oraz odpowiednie wykorzystanie instytucji konsulów honorowych powinny sprzyjać budowaniu pozycji Polski i jej promocji.

7.2. Instrumenty gospodarcze

W zakresie gospodarki istotne znaczenie ma tworzenie elastycznych i sprawnych struktur bilateralnych lub wielostronnych (np. Komisji Mieszanych, Wspólnych Izb Gospodarczych), skuteczniejsze wykorzystywanie istniejących środków wspierania eksportu i tworzenie nowych instrumentów promocji Polski, zwiększanie możliwości udzielania kredytów eksportowych jako instrumentu promocji handlowej, wykorzystując między innymi możliwości KUKE S.A. oraz wykorzystanie systemu dopłat do oprocentowania kredytów eksportowych, częste spotkania z przedstawicielami izb handlowych, nawiązywanie współpracy międzyregionalnej, racjonalna i elastyczna obsada kadrowa placówek w oparciu o konkretne zapotrzebowanie, szczególnie w sferze działalności ekonomicznej, jak również wzmocnienie systemu informacji dla partnerów gospodarczych obu stron - sprzyjające bezpośrednim kontaktom między partnerami gospodarczymi, co może prowadzić, w uzasadnionych przypadkach, do ograniczenia korzystania z pośredników w handlu.

7.3. Instrumenty dyplomacji społecznej

Instrumenty dyplomacji społecznej obejmują przede wszystkim współpracę kulturalną i naukową. Dla promocji Polski wykorzystywane będą nowoczesne media, np. Internet, i tworzone bazy informacyjne. Wspierane będą imprezy kulturalno-promocyjne (takie jak np. "Dni kultury polskiej"), inicjatywy i działania związane z promocją polskiej nauki, wizyty studyjne dla przedstawicieli środowisk opiniotwórczych, kontakty wyższych uczelni, stypendia i pobyty stażowe, przy aktywnym wykorzystaniu absolwentów polskich uczelni do promowania Polski oraz współpracy z Polonią. Jednym z kluczowych elementów zapewniających dochodzenie do postawionych celów jest sektor pozarządowy i tzw. partnerstwo publiczno-prywatne. Organizacje humanitarne, towarzystwa przyjaźni, reprezentacje przedsiębiorców, izby handlowe i zrzeszenia gospodarcze wymagają intensyfikacji dialogu i wsparcia ze strony instytucji rządowych i samorządowych na wzór Rady powołanej w 2002 r. przy Ministrze Spraw Zagranicznych RP. Istotnym elementem wspierającym będzie także szeroka współpraca ze środowiskiem mediów.

7.4. Instrumenty prawno-administracyjne

Instrumenty prawne i administracyjne obejmują przede wszystkim rozbudowywanie bazy prawno-traktatowej w zakresie pozostającym w kompetencji narodowej, uwzględniając polskie członkostwo w Unii Europejskiej.

8. Szczegółowe aspekty współpracy Polski z poszczególnymi państwami rozwijającymi się wg przyjętej klasyfikacji

Kraje rozwijające się, mimo stosunkowo dużej liczebności, mają relatywnie niewielki udział w globalnych obrotach handlu zagranicznego Polski, przy czym obserwuje się dalszą tendencję spadkową w tym zakresie (z 6,3% w 2000r. do 5,3% w I półroczu 2004 r.). Niski udział wynika między innymi z gwałtownego przesunięcia ciężaru zagranicznej wymiany handlowej w kierunku państw Europy Zachodniej. Szczególnie niepokojący jest systematycznie wzrastający import z krajów rozwijających się (z 10,6% w 2000 r. do 12,5% w 2003 r. i do 14% w I półroczu br.), który w bieżącym roku osiągnął poziom blisko trzykrotnie wyższy niż wartość eksportu, przekładając się negatywnie na bilans wymiany handlowej.
Mimo tych niekorzystnych tendencji część państw z grupy krajów rozwijających się jest i nadal będzie stosunkowo ważnym elementem udziału Polski w międzynarodowych stosunkach gospodarczych. Dotyczy to szczególnie dynamicznie rozwijających się i kreujących zwiększony popyt rynków azjatyckich (np. Chiny), krajów o znacznym potencjale gospodarczym (np. Indie), a także krajów będących źródłem zaopatrzenia dla polskiej gospodarki w specyficzne surowce, półprodukty oraz produkty finalne, w tym rolno-spożywcze.
Likwidacja relatywnie wysokiego deficytu w handlu z pozaeuropejskimi krajami rozwijającymi się nie może być działaniem globalnym. Do zmniejszania ujemnego salda handlowego należy dążyć w stosunkach przede wszystkim z tymi krajami, które potencjalnie rokują możliwości dalszego rozwoju współpracy.

9. Region Azji Północno-Wschodniej

9.1. Ogólna charakterystyka
Region Azji Północno-Wschodniej charakteryzuje się stosunkowo dużym zróżnicowaniem. Obejmuje on państwa i terytoria wysoko rozwinięte i uprzemysłowione, jak Japonię, Republikę Korei, Tajwan, Hongkong, państwa o gospodarce okresu transformacji i różnym poziomie zaawansowania, np. słabo rozwiniętą Mongolię, a także pozostającą w głębokim kryzysie KRL-D. Jednocześnie w regionie tym znajdują się 3 z 10 największych gospodarek światowych o najwyższym poziomie PKB (Japonia, ChRL, Republika Korei). Wytworzony przez te kraje w 2000 r. PKB wyniósł niemal 6 bln USD i był ponad 10-krotnie wyższy niż w Azji Południowej i 10,5-krotnie niż w Azji Południowo-Wschodniej. Średni dochód na mieszkańca osiągnął wartość blisko 4 tys. USD i jest niemal 4-krotnie wyższy, niż w państwach Azji Południowo-Wschodniej i 9,5-krotnie niż w regionie Azji Południowej.

9.2. Sytuacja polityczna
Azja Północno-Wschodnia jest aktualnie obszarem stosunkowo stabilnym, choć potencjalnie zagrożonym możliwymi wstrząsami związanymi przede wszystkim z sytuacją na Półwyspie Koreańskim.
W wyniku kryzysu spowodowanego północnokoreańskim programem nuklearnym Półwysep Koreański jest obecnie jednym z najbardziej zagrożonych destabilizacją obszarem. Główne siły w regionie (USA, ChRL, Japonia, Republika Korei, Rosja przy poparciu UE, ASEAN i zaangażowaniu ONZ) podjęły bezprecedensową od ponad pół wieku współpracę, zmierzającą do rozwiązania kryzysu koreańskiego. Podejmowane działania mogą w dłuższej perspektywie prowadzić do utworzenia regionalnego systemu bezpieczeństwa i współpracy w Azji Północno-Wschodniej.

9.3. Zaangażowanie UE
Ramy współpracy Unii Europejskiej z Azją Północno-Wschodnią wyznacza dokument Europe and Asia: A Strategic Framework for Enhanced Partnership z września 2001 r. i jego zmodyfikowana wersja z 4 września 2003 r. Najważniejszymi partnerami Unii Europejskiej w regionie Azji Północno-Wschodniej są: Japonia, Chiny oraz Republika Korei. Podstawę polityki i współpracy z tymi państwami stanowią dokumenty programowe UE różnicujące charakter rozwijanej współpracy w zależności od kraju.

9.4. Obecność Polski w regionie
W perspektywie rozwoju współpracy z państwami regionu Azji Północno-Wschodniej istotnym atutem Polski jest przede wszystkim ugruntowana obecność polityczna, jako ważnego, wiarygodnego i odpowiedzialnego partnera dialogu z Chinami, z którymi mamy długoletnie dobre tradycje kontaktów i współpracy. Ta korzystna sytuacja przyczyni się niewątpliwie do wzmocnienia naszej pozycji w UE i zwiększenia zakresu możliwości oddziaływania na kształt unijnej polityki na tym obszarze.
Główne cele Polski obejmują promocję i rozwój stosunków gospodarczych, zwiększenie eksportu towarów i usług, służące przezwyciężaniu niekorzystnego bilansu wymiany handlowej oraz aktywne uczestnictwo w unijnych programach współpracy i pomocy. W tym kontekście konieczne jest dokonanie przeglądu, nowelizacji i uzupełnienia infrastruktury prawnej umów i porozumień zawartych z tymi państwami z uwzględnieniem faktu naszego członkostwa w UE. Ważny element obecności Polski w tym regionie stanowi promocja polskiej kultury i sztuki. Dla zapewnienia optymalnych korzyści w tym zakresie konieczne jest przeprowadzenie rzetelnej analizy oceniającej możliwości otwarcia Instytutów Kultury Polskiej w Japonii, Chinach i Republice Korei.

9.5. Państwa priorytetowe (Chińska Republika Ludowa)

CHIŃSKA REPUBLIKA LUDOWA (ChRL)
ChRL jest największym partnerem handlowym Polski w Azji, uwzględniając wartość wymiany handlowej ogółem z tym krajem. Od kilku lat sytuacja Polski w handlu z Chinami jest niekorzystna zarówno z punktu widzenia poziomu eksportu, bilansu jak i struktury towarowej. Stale utrzymuje się nadwyżka polskiego importu nad eksportem (do Chin kierowanych jest zaledwie 0,5% polskiego eksportu).
W ciągu pierwszych 7 miesięcy br. eksport do Chin wzrósł o 53%, osiągając wartość 232 mln USD, a import z Chin o 36%, osiągając 2048 mln USD. Polska jest odbiorcą szeregu towarów wysoko przetworzonych (np. obuwie, odzież), a także artykułów elektronicznych (np. podzespoły komputerowe i elektronika użytkowa).
Mimo wzrostu polskiego eksportu w ostatnim czasie we wzajemnym handlu nadal utrzymuje się największe ujemne saldo handlowe spośród krajów kontynentu azjatyckiego. W związku z tym głównym celem polskiej polityki handlowej wobec Chin jest zbilansowanie obrotów handlowych w drodze szybszego wzrostu eksportu. Kwestie deficytu handlowego w stosunkach Polski z Chinami były wielokrotnie przedmiotem dwustronnych rozmów na różnych szczeblach, podczas których obie strony wyrażały wolę zrównoważenia obrotów. Jednakże podpisywane listy intencyjne i deklaracje kierownictwa chińskiego, dotyczące zwiększenia poziomu importu, w praktyce nie zostały zrealizowane.
Główne towary eksportowe Polski obejmują miedź, stopy miedzi, chemikalia organiczne, maszyny i urządzenia elektryczne, maszyny i urządzenia mechaniczne, pojazdy samochodowe, mięso i podroby (m.in. kurze łapki) oraz drewno i wyroby z drewna. Główne towary importowane to maszyny i urządzenia elektryczne (przede wszystkim do przetwarzania danych), maszyny i urządzenia automatyczne, zabawki, artykuły sportowe, odzież i dodatki odzieżowe, produkty zwierzęce (jelita, pęcherze, żołądki) oraz sok jabłkowy (tendencja wzrostowa).
Wartość inwestycji chińskich w Polsce do końca 2003 r. wynosiła blisko 50 mln USD. Obejmują one inwestycje skierowane głównie na redystrybucję towarów importowanych z Chin przez firmy chińskie obecne na rynku polskim oraz inwestycje w budownictwie mieszkaniowym i hotelarstwie.

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
wielkość chińskiego rynku (szacowany na ponad 1,3 mld potencjalnych konsumentów - 22% ludności świata);
szybki wzrost głównych wskaźników ekonomicznych stanowiący korzystne przesłanki dla zwiększenia polskiego eksportu do Chin (W 2003 roku PKB wzrósł o 9,1% i osiągnął wartość 1,4 biliona USD. Tym samym PKB per capita po raz pierwszy przekroczył tysiąc USD;
bardzo wysoki poziom rezerw dewizowych w Chinach (438,37 mld USD);
strategiczne partnerstwo z UE (Chiny od niedawna wyrażają rosnące zainteresowane krajami naszego regionu, związane z rozszerzeniem Unii Europejskiej, traktując je jako pomost w dotarciu do najlepiej rozwiniętych krajów spośród "25-stki");
stabilność wewnętrzna i stosunkowo niewielki stopień zagrożenia poważnymi wstrząsami wewnętrznymi i zewnętrznymi;
ugruntowana obecność polityczna Polski jako ważnego i wiarygodnego partnera oraz długoletnie dobre tradycje kontaktów i współpracy (w tym współpracy kulturalnej), aktywny dialog polityczny, gospodarczy, kulturalny na szczeblu administracji państwowej;
systematycznie wzrastająca współpraca naukowo-techniczna ;
stosunkowo duże zainteresowanie kulturą polską i przychylny stosunek władz chińskich. (Pozytywny odbiór kultury polskiej wynika z jej długoletniej obecności w Chinach, ze stosunkowo licznego grona osób, które studiowały w Polsce itp. ).

Czynniki ograniczające współpracę:
rosnąca na niekorzyść RP dysproporcja w handlu z ChRL (Polska postrzegana jest głównie jako rynek zbytu dla chińskich towarów oraz sporadyczne źródło niektórych technologii, surowców i półproduktów);
skromna oferta eksportowa do Chin nie odzwierciedlająca pełnych możliwości polskiej gospodarki (do Chin kierowane jest obecnie zaledwie 0,5% polskiego eksportu);
dominujący udział towarów nisko przetworzonych w polskim eksporcie do Chin, co oznacza, iż koszty transportu eksportowanych towarów są relatywnie wysokie i zwiększają ceny eksportowanych produktów w stosunku do ich ceny na miejscowym rynku. Polska dostarcza na rynek chiński przede wszystkim: surowce (np. miedź i stopy miedzi, drewno, chemikalia organiczne), maszyny i urządzenia mechaniczne, pojazdy samochodowe, mięso i podroby jadalne, drewno i wyroby z drewna;
duża konkurencja międzynarodowa i niska aktywność polskich eksporterów i inwestorów na rynku chińskim;
duży udział handlu pośredniego, dokonywanego głównie poprzez Hongkong i Makao;
różnice kulturowe, cywilizacyjne, bariera językowa.

Ocena (szanse i zagrożenia)
Głównym celem polskiej polityki handlowej wobec ChRL jest przede wszystkim zbilansowanie obrotów w drodze szybszego wzrostu eksportu, wspieranie działań polskich przedsiębiorstw na rynku chińskim, w tym tworzenie lub przedłużenie funkcjonowania istniejących instrumentów finansowych, takich jak bankowy kredyt eksportowy oraz inicjowanie szerokich działań promocyjnych przyczyniających się do nawiązywania nowych i pogłębiania istniejących kontaktów dwustronnych. Przyciąganie inwestycji chińskich o charakterze produkcyjnym stanowi ważny kierunek, który perspektywicznie doprowadzić może do zmniejszenia luki w obrotach polsko-chińskich (zaspokajanie potrzeb rynku polskiego na miejscu oraz eksport towarów na inne rynki), jak również stworzy nowe miejsca pracy.
Szanse poprawy niekorzystnego bilansu handlowego będą wzrastać w miarę dostosowywania się rynku chińskiego do wymogów WTO (głównie certyfikacyjnych), dochodzenia do gospodarki rynkowej i wprowadzanych sukcesywnie związanych z członkostwem w WTO zmian w prawodawstwie gospodarczym. Dużą szansę dla dalszego rozwoju współpracy stanowi otwarcie rządowej linii kredytowej na sfinansowanie polskiego eksportu inwestycyjnego do Chin, jak również wznowienie bezpośredniego połączenia lotniczego między Warszawą a Pekinem.
Ponadto istnieje możliwość rozwoju kolejowych przewozów kontenerowych z Chin do Europy z wykorzystaniem linii szerokotorowej na terytorium Polski i centrów logistycznych.
Dla Polski priorytetowymi dziedzinami są wszelkie formy współpracy gospodarczej związane z nowoczesnymi technologiami i rozwiązaniami. Do perspektywicznych obszarów współpracy gospodarczej zaliczyć można następujące dziedziny: ochrona środowiska z wykorzystaniem kredytu rządowego , przemysł metalurgiczny, maszynowy i elektro-energetyczny, przemysł chemiczny, przetwórstwo rolno-spożywcze, przemysł drzewny i meblowy, górnictwo, przemysł motoryzacyjny (m.in.: wykorzystywanie preferencyjnego kontyngentu na eksport samochodów osobowych z Polski do Chin ).
Istnieją duże potencjalne możliwości promocji kultury polskiej w Chinach, w szczególności w oparciu o dwustronne porozumienia o wzajemnych prezentacjach kultury w kraju partnera. Perspektywy tej współpracy są także obiecujące dla strony polskiej. Należy liczyć się w perspektywie kilku lat z propozycją powołania w Warszawie chińskiej instytucji kulturalnej. Należałoby dokonać analizy możliwości finansowej powołania podobnej instytucji polskiej w Chinach.
Strona chińska wyraża zainteresowanie programami badawczymi oraz zauważalny jest stały wzrost chińskich naukowych wizyt studyjnych w Polsce, w całości finansowanych przez gości. Jako najbardziej obiecujące kierunki współpracy badawczej uznawane są: biotechnologie, nasiennictwo oraz nowoczesne środki transportu. Również w tej dziedzinie istnieją duże potencjalne możliwości pogłębienia współpracy, w tym także w praktycznym wykorzystywaniu efektów badań w postaci produkcyjnych join-ventures.

9.6. Państwa ważne (Mongolia)

MONGOLIA
Stosunki handlowe Polski i Mongolii kształtują się obecnie na stosunkowo niskim poziomie, aczkolwiek w ostatnich latach nastąpił ich wzrost (z 5,9, mln USD w 2001 r. do 7,3 mln USD w 2003 r.). Eksport do Mongolii wzrósł z 5,8 mln USD do 7,2 mln USD (w tym samym okresie). W Mongolii działa obecnie 8 polskich firm. W naszym eksporcie do Mongolii główną pozycję stanowią artykuły spożywcze oraz wyroby przemysłu lekkiego.

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
systematyczna poprawa (od 2001 r.) wskaźników dotyczących wzajemnych obrotów handlu zagranicznego;
znaczące zasoby naturalne (miedź, złoto i ropa naftowa);
stosunkowo niewielka konkurencja na rynku Mongolii (aktualnie wszystkie sektory gospodarki mongolskiej są otwarte dla inwestorów zagranicznych. Firmy zagraniczne operują głównie w sektorze przemysłu wydobywczego, przetwórczego i turystycznego);
istotne wsparcie dla przemian politycznych i reform rynkowych w Mongolii udzielane przez kraje uprzemysłowione i międzynarodowe organizacje finansowe, w tym WTO, MFW, BŚ, ADB, EBOiR;
Wzrost zainteresowania Unii Europejskiej rozszerzaniem wzajemnej współpracy (współpraca z UE obejmuje głównie kwestie reformy sektora rolnego, dostępności rynku UE dla towarów mongolskich - wełna kaszmirska, mięso wołowe - jak również liczne programy pomocowe).

Czynniki ograniczające współpracę:
niski poziom PKB i stosunkowo ograniczona siła nabywcza potencjalnych konsumentów;
nieuregulowana kwestia zadłużenia wobec Polski;
brak rozwiniętej infrastruktury.

Ocena (szanse i zagrożenia)
Biorąc pod uwagę pozytywne przemiany i tendencje rozwoju politycznego i gospodarczego Mongolia może stanowić ważne ogniwo współpracy Polski z państwami regionu Azji Północno-Wschodniej, przede wszystkim w kontekście jej ożywionych stosunków z Unią Europejską.
Istnieją możliwości rozszerzenia współpracy gospodarczej , m.in. w dziedzinie ochrony środowiska, górnictwa, przemysłu lotniczego, infrastruktury oraz przemysłu spożywczego. Spodziewany jest rozwój eksportu usług i leków weterynaryjnych w wyniku współpracy instytutów badawczych.
Pozytywne przesłanki dla dalszego rozwoju współpracy stwarzają także podejmowane próby rozwiązania kwestii zadłużenia Mongolii wobec Polski wynoszącego ok. 26 mln rubli transferowych (ok. 5 mln USD). Dwustronna umowa w sprawie spłaty zadłużenia została parafowana, ale strona mongolska chce dokonać jej zmiany, co spowodowało impas w negocjacjach.

10. Region Azji Południowej

10.1. Ogólna charakterystyka
Państwa Azji Południowej znajdujące się na obszarze na wschód od Iranu do granic Birmy są w dużym stopniu zróżnicowane pod względem wielkości, liczby ludności i poziomu rozwoju. Dominują wśród nich Indie z powierzchnią 3166,4 tys. km2 i liczbą ludności, która przekroczyła miliard. Pod względem wysokości PKB na jednego mieszkańca wszystkie państwa plasują się w grupie państw poniżej 1000 USD: od najniższych dochodów - 250 USD na mieszkańca (Nepal), 370 USD (Bangladesz), do nieco zamożniejszych, jak Pakistan (420 USD) i Indie (460 USD) i najwyższych w tej skali: Malediwy (578 USD), Bhutan (640 USD) i Sri Lanka (830 USD).
Dobre perspektywy dla przyszłej współpracy z Polską stwarza postępujące uprzemysłowienie większości państw, zwiększenie dynamiki wzrostu PKB w ostatnich 10 latach, jak również postępy w zakresie modernizacji rolnictwa.
Państwa regionu Azji Południowej zrzeszone są w Południowoazjatyckim Stowarzyszeniu dla Współpracy Regionalnej (SAARC), powstałym w 1985 r. Mimo kilkunastu lat istnienia SAARC nie udało się jednak doprowadzić do istotnego wzrostu współpracy regionalnej.

10.2. Sytuacja polityczna
Region Azji Południowej - mimo rozwijającej się współpracy - cechuje nadal pewien potencjał niestabilności, co jest skutkiem sytuacji w Afganistanie oraz wynika z zadawnionych animozji religijnych, licznych problemów społecznych, jak również działalności ugrupowań terrorystycznych (m.in. na Sri Lance, Nepalu i Afganistanie).
Głównym czynnikiem konfliktogennym, zagrażającym stabilności regionu, jest nierozwiązany spór indyjsko-pakistański. Nuklearny wyścig zbrojeń Indii i Pakistanu stanowi istotne wyzwanie nie tylko dla państw regionu, ale dla całej społeczności międzynarodowej.
Od marca 2003 r., w związku ze wznowieniem rozmów i przywróceniem połączeń komunikacyjnych między stronami sporu, wzrosły nadzieje na przełom w stosunkach indyjsko-pakistańskich. Pozytywne tendencje we wzajemnych kontaktach wsparte zostały przez bezpośrednie rozmowy prowadzone podczas spotkania na szczycie SAARC w Islamabadzie (styczeń 2004 r.) i podjęte dalsze negocjacje w sprawie Kaszmiru (m.in. w ramach 59. sesji Zgromadzenia Ogólnego NZ).

10.3. Zaangażowanie UE
Współpracę Unii Europejskiej z regionem Azji Południowej kształtuje przyjęty przez Komisję Europejską we wrześniu 2001 r. ramowy dokument Europe and Asia: A Strategic Framework for Enhanced Partnership. Koncentruje się on przede wszystkim na kwestiach utrzymania pokoju i bezpieczeństwa, i budowie partnerstwa w kwestiach globalnych, rozwoju współpracy gospodarczej (m.in. likwidacja deficytu handlowego, utrzymanie wysokiego poziomu inwestycji), zwalczaniu ubóstwa, zapewnieniu trwałego wzrostu, nawiązaniu dialogu między społeczeństwami, jak również w wymiarze praktycznym na zwiększaniu liczby nowych przedstawicielstw.
Angażując się w działania na rzecz przywracania pokoju w Azji Południowej, Unia Europejska wspiera negocjacje w ramach dialogu z Pakistanem i Indiami, jak również proces pokojowy na Sri Lance . Ponadto Unia Europejska udziela znacznej pomocy finansowej Bangladeszowi, Bhutanowi i Nepalowi.
Najważniejszym partnerem Unii Europejskiej w regionie są Indie. We wzajemnych stosunkach coraz większego znaczenia nabiera współpraca gospodarcza. Dla Indii UE jest największym partnerem handlowym i największym inwestorem. Z kolei, jako państwo rozwijające się, Indie objęte są ogólnym systemem preferencji GSP, co ułatwia towarom indyjskim dostęp na rynek europejski.

10.4. Obecność Polski
Polskie interesy w Azji Południowej obejmują przede wszystkim kwestie zwiększenia eksportu towarów i usług, utrzymania wysokiego poziomu kontaktów politycznych oraz partycypowania w unijnych programach współpracy i pomocy. Ze względu na zbieżność naszych ogólnych celów w regionie Azji Południowej z priorytetami Unii Europejskiej (wzrost partnerstwa, budowa pokoju i bezpieczeństwa, zapewnienie przestrzegania praw człowieka) Polska zyskuje realną szansę aktywnego uczestnictwa w podejmowanych działaniach unijnych. Dodatkowo, pomyślny udział w operacji "Trwała Wolność" (Enduring Freedom) w Afganistanie sprzyja wzmocnieniu prestiżu Polski w regionie.

8.2.5. Państwa priorytetowe (Republika Indii)

REPUBLIKA INDII
Republika Indii, ze względu na swój potencjał ekonomiczny, od wielu lat jest jednym z głównych partnerów Polski na kontynencie azjatyckim. Szczególna pozycja Indii jest rezultatem długoletniej tradycji współpracy, która w dużym stopniu zaważyła na jej obecnym kształcie i strukturze wymiany towarowej. Ze względu na istotne znaczenie polsko-indyjskiej współpracy podjęto decyzję o kontynuowaniu prac Komisji Mieszanej.
Wprowadzenie rozliczeń wolnodewizowych w wymianie handlowej w 1995 r. spowodowało gwałtowny spadek polskiego eksportu do Indii i wzrost importu z tego kraju. Przyczyniło się to do szybkiego wzrostu niekorzystnego salda dla Polski w obrotach handlowych, które pomimo wzrostu polskiego eksportu w latach następnych, nadal utrzymuje się na wysokim poziomie. W roku 2002 deficyt handlowy wyniósł 148,6 mln USD, osiągając najwyższy poziom deficytu w obrotach dwustronnych w ostatnim dziesięcioleciu. W roku 2003 nastąpiło jego nieznaczne obniżenie do poziomu 144,1 mln USD.
W ostatnich latach struktura polskiego eksportu ulegała istotnym zmianom. W latach 1997-98 najważniejszymi towarami eksportowymi były: maszyny i urządzenia (27,2%), metale nieżelazne (15,9%), rudy metali i złom (8,2%), sprzęt transportowy (8,0%), maszyny elektryczne (7,9%), wyroby stalowe (7,8%) oraz towary elektroniczne (6,2%). W 2003 r. sprzęt transportowy (czołgi i WZT) stanowił 60,0% eksportu z Polski do Indii, urządzenia elektryczne - 8,6%, urządzenia mechaniczne (m.in. obrabiarki) - 7,5%, chemikalia organiczne - 5,8%, papier i tektura - 5,7%, wyroby stalowe i żeliwne - 1,2% i tworzywa sztuczne - 0,8%. Polski import z Indii obejmuje głównie herbatę, kawę, tytoń, pieprz, włókna i wyroby z bawełny.
Indie są dla Polski jednym z głównych rynków eksportu inwestycyjnego, zwłaszcza w górnictwie i energetyce.

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
bardzo duży rynek konsumentów (ponad 1,2 mld), stwarzający korzystne przesłanki dla zwiększania polskiego eksportu;
znaczne (około 5% rocznie) tempo wzrostu PKB w Indiach (średnio ok. 5% rocznie, w 2003/04 roku PKB wzrosło o 8,2%);
rozwinięta współpraca z UE (wartość unijno-indyjskiej wymiany towarowej wynosi 27 mld euro, obecnie najważniejsze dziedziny współpracy obejmują: IT, przemysły farmaceutyczny, chemiczny i przetwórstwo żywności);
sukcesywne obniżanie taryf importowych (które nadal są wysokie);
postępujące uprzemysłowienie;
postępy w zakresie modernizacji rolnictwa;
włączenie Indii do listy krajów - potencjalnych odbiorców rządowych kredytów eksportowych;
wysoka intensywność dwustronnych kontaktów przedstawicieli organizacji samorządu gospodarczego i administracji obu krajów, w tym na najwyższych szczeblach;
aktywna działalność promocyjna Polski, w tym uczestnictwo w imprezach wystawienniczych, organizacja seminariów i prezentacji branżowych.
Czynniki ograniczające współpracę:
niski stopień dywersyfikacji polskiego eksportu (obejmujący głównie sprzęt transportowy - czołgi i WZT);
niski stopień przetworzenia eksportowanych produktów (oprócz ww. sprzętu transportowego Polska eksportuje chemikalia organiczne, papier i tekturę, wyroby stalowe i żeliwne oraz tworzywa sztuczne);
uciążliwość i przewlekłość indyjskich procedur celnych, utrudniających rozwijanie wymiany handlowej;
znaczny stopień niestabilności, wynikający z konfliktów na tle religijnym, licznych problemów i nierówności społecznych, jak również działalności ugrupowań terrorystycznych.

Ocena (szanse i zagrożenia)
Z punktu widzenia zapotrzebowania rynku i polskich możliwości eksportowych najlepsze perspektywy stwarza współpraca w zakresie dostaw sprzętu specjalnego: broni pancernej, systemów kierowania ogniem, sprzętu lotniczego, spadochronów itp. (strona indyjska wyraża gotowość do wspólnej produkcji samolotu szkolno-bojowego, a także zakupów polskich śmigłowców Sokół i silników spalinowych różnej mocy), dostaw maszyn, urządzeń i usług dla górnictwa węglowego (zarówno kamiennego jak i brunatnego), włączając projektowanie, głębienie szybów, budowę kopalń, dostawy maszyn i urządzeń do wydobycia, sortowania i wzbogacania węgla, dostawy maszyn i urządzeń dla energetyki (modernizacja i remonty elektrowni budowanych w latach wcześniejszych przez firmy polskie, dostawy części zamiennych), budowy dróg, gazociągów, eksportu sprzętu i usług dla kolejnictwa oraz eksportu maszyn i urządzeń do przetwórstwa spożywczego.
Szansą dla dalszego rozwoju współpracy polsko-indyjskiej jest projekt wznowienia połączeń lotniczych między Indiami a Polską.
Istotnym zagrożeniem dla dalszego rozwoju wzajemnej współpracy jest potencjalne fiasko prowadzonych negocjacji międzynarodowych w kwestii spornego terytorium Kaszmiru i eskalacja konfliktu z Pakistanem.

10.6. Państwa ważne (Islamska Republika Pakistanu)

ISLAMSKA REPUBLIKA PAKISTANU
Stosunki Polski z Pakistanem nigdy nie były tak bliskie jak z Indiami, zaś w okresie od 1992 do 2001 r. były praktycznie zamrożone. Sytuacja ta stopniowo ulega zmianie po przystąpieniu Pakistanu do koalicji antyterrorystycznej, po atakach w dniu 11 września 2001 r., w wyniku czego UE dała prawo Pakistanowi do korzystania ze specjalnych ułatwień w wymianie towarowej, na bazie specjalnych preferencji GSP przeznaczonych dla krajów zwalczających przemyt narkotyków (tzn. zerową stawkę celną dla towarów pochodzących z Pakistanu oraz podwyższenie kwot tekstylnych do wartości 15% w zamian za obniżenie poziomu ochrony celnej rynku pakistańskiego).
Obecnie poziom polskiej wymiany handlowej z Pakistanem jest bardzo niski. W 2003 r. osiągnął jedynie 40 mln USD (w tym polski eksport - 7,2 mln USD). Nastąpił spadek tradycyjnych pozycji polskiego eksportu, zwłaszcza wyrobów przemysłu elektromaszynowego. Na niskim poziomie utrzymywał się eksport produktów przemysłu chemicznego i przemysłów pokrewnych, poza kauczukiem syntetycznym. W 2003 r. najważniejsze towary eksportowane z Polski to papier i tektura (34%), wyroby chemiczne (13%), łożyska toczne (11%), mleko w proszku i wyroby stalowe. W ostatnich latach rozwijany był m.in. eksport łożysk, części do maszyn i kotłów energetycznych, wyrobów hutniczych, papieru i tektury. Polska uczestniczy ponadto w poszukiwaniach gazu i ropy naftowej w Pakistanie. Z Pakistanu importujemy wyroby tekstylne, ryż, skóry i wyroby skórzane, przyprawy.

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
bogata baza surowcowa w Pakistanie (złoża ropy naftowej i gazu ziemnego);
stopniowe wprowadzanie reform politycznych i gospodarczych w Pakistanie, wzrost jego międzynarodowej wiarygodności gospodarczej (przewidywalny wzrost PKB w 2004 r. - 5,5%);
rosnące zaangażowanie w Pakistanie polskich firm w działalność usługową i kooperacyjną w sektorze ropy naftowej i gazu (wartość prac poszukiwawczych, pomiarów grawimetrycznych oraz usług wydobywczych wykonywanych przez polskie przedsiębiorstwa wyniosła w 2003 r. ponad 6 mln USD);
wzrost intensywności wzajemnych kontaktów biznesowych .

Czynniki ograniczające współpracę:
małe zróżnicowanie struktury towarowej polskiego eksportu;
niski stopień przetworzenia eksportowanych przez Polskę produktów (papier i tektura, produkty chemiczne);
stosunkowo duży stopień niestabilności, wynikający z działalności ugrupowań terrorystycznych.

Ocena (szanse i zagrożenia)
Potencjalne możliwości zwiększenia współpracy obejmować mogą przemysł spożywczy (cukrownictwo) oraz chemiczny (Pakistan wyraża zainteresowanie powrotem do realizowanej w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych współpracy). Istnieją możliwości eksportu ciągników i maszyn rolniczych, maszyn do robót ziemnych, dla przemysłu tekstylnego, maszyn górniczych, elektrycznych, maszyn do przetwórstwa spożywczego i cukrownictwa oraz sprzętu dla rybołówstwa, produktów i półproduktów z metali nieżelaznych oraz materiałów dla przemysłu chemicznego, a także usług w budownictwie rurociągów naftowych i gazowych.
Ponadto szansą dla polskich przedsiębiorców na wejście na rynek inwestycyjny Pakistanu może być uzyskanie kontraktów obejmujących podwykonawstwo i poddostawy w sektorze państwowym.
Obiecujący jest rozwój wzajemnej współpracy w sektorze wojskowym, w tym doradztwa wojskowego obejmującego korzystanie z polskich doświadczeń w opracowywaniu strategii wojskowych, w przygotowaniu kontyngentu wojskowego, a szczególnie w zakresie finansowego zabezpieczenia tych działań. Ponadto, strona pakistańska jest zainteresowana importem z Polski sprzętu specjalnego.
Istotnym zagrożeniem dla dalszego rozwoju wzajemnej współpracy jest potencjalna możliwość załamania się prowadzonych negocjacji międzynarodowych w kwestii spornego terytorium Kaszmiru i eskalacja konfliktu z Indiami.

11. Region Azji Południowo-Wschodniej

11.1. Ogólna charakterystyka
Region Azji Południowo-Wschodniej obejmuje: Brunei, Filipiny, Indonezję, Kambodżę, Laos, Malezję, Myanmar (Birmę), Singapur, Tajlandię i Wietnam. Terytorialnie i ludnościowo dominuje wyspiarska Indonezja (1,919 mln km kw. i 207 mln mieszkańców). W regionie tym znajdują się państwa bogate, takie jak Singapur (29 610 USD PKB per capita), Brunei (18 357 USD), państwa dynamicznie rozwijające się, jak Malezja (3400 USD), Tajlandia (1960 USD), Filipiny (1020 USD) i państwa transformacji o różnym poziomie zaawansowania, których dochód na głowę kształtuje się poniżej 1000 USD: Wietnam (370 USD), Laos (280 USD), Kambodża (260 USD), Myanmar (142 USD). Wytworzony przez te kraje łączny PKB wynosił ponad 525 mld USD i był porównywalny z PKB krajów Azji Południowej (575 mld USD ). Natomiast średni dochód na mieszkańca jest ponad dwukrotnie wyższy niż w Azji Południowej (1022 USD).
Ze względu na cieśniny oraz szlaki żeglugowe i lotnicze prowadzące z Europy i Bliskiego Wschodu do Azji Północno-Wschodniej, region ten ma strategiczne położenie oraz istotne znaczenie zarówno gospodarcze, jak i wojskowe.
Czynniki geograficzne, klimatyczne, kulturowo-cywilizacyjne i historyczne umożliwiły wykształcenie specjalnych więzi pomiędzy społecznościami zamieszkującymi ten region, opartych przede wszystkim na uwzględnianiu i tolerowaniu różnorodności, zasadniczo odmiennie niż na obszarze Azji Północno-Wschodniej. Pozwala to na w miarę precyzyjne określenie jego struktury wewnętrznej i zakresu wspólnych interesów, co stanowi specyfikę regionu w stosunkach międzynarodowych.

11.2. Sytuacja polityczna
Region Azji Południowo-Wschodniej jest obszarem postępującej współpracy i transformacji. W ostatnim okresie odnotować można wzrost tendencji integracyjnych w regionie, których przejawem jest m.in. umacnianie i konsolidacja ASEAN, poprzez zacieśnienie współpracy politycznej, gospodarczej, społeczno-kulturalnej oraz w dziedzinie bezpieczeństwa (koordynacja działań antyterrorystycznych w zakresie zorganizowanej przestępczości, przemytu narkotyków i prania brudnych pieniędzy).
Wyrazem wspomnianych tendencji są również decyzje szczytu ASEAN - z Chinami, Japonią i Koreą i po raz pierwszy z Indiami, zapowiadające zacieśnienie wzajemnej współpracy (m.in. projekt utworzenia strefy wolnego handlu Azji Wschodniej, obejmującej Chiny, Japonię i Koreę). Procesy te prowadzą do zasadniczej zmiany układu sił w Azji oraz wzrostu znaczenia regionu w stosunkach ze światem zewnętrznym. Dla Polski oznacza to konieczność efektywnego włączania się w struktury współpracy ASEM oraz dialogu UE-ASEAN.
Potencjalne zagrożenia w regionie Azji Południowo-Wschodniej wynikają z konfliktów wewnętrznych, powstałych na tle etnicznym, religijnym (tendencje separatystyczne), ekonomiczno-społecznym (np. kryzys gospodarczy w latach 1997-1999) lub stanowiących konsekwencję trudnych procesów transformacji i demokratyzacji (szczególnie w powiązaniu z silną tradycją autorytarną i hierarchiczną). Dodatkowym destabilizującym czynnikiem jest aktywność ugrupowań terrorystycznych (szczególnie na Filipinach i w Indonezji). Uwarunkowane czynnikami zewnętrznymi potencjalne konflikty dotyczą głównie roszczeń terytorialnych wobec archipelagów Spratly i Paracele na Morzu Południowochińskim.

11.3. Zaangażowanie UE
ASEAN pozostaje podstawowym partnerem Unii Europejskiej w dialogu i działaniach w tym regionie, a Regionalne Forum ASEAN (ARF) w zakresie kluczowych problemów dotyczących globalnego i regionalnego bezpieczeństwa. Programy pomocowe UE są realizowane w większości państw regionu. Największym ich odbiorcą jest Indonezja.
80% funduszy programu współpracy rozwojowej UE dla Azji w latach 1996-2000 zostało przekazane dla najsłabiej rozwiniętych państw Azji (m.in. dla Kambodży i Laosu) oraz krajów o niskim dochodzie per capita (w tym dla Indonezji i Wietnamu).
W 2000 r. obroty handlowe UE z ASEAN wyniosły 109 365 mln euro, przy ujemnym saldzie UE 29 255 mln euro. Stanowiło to 13% obrotów UE. W lipcu 2003 r. Komisja Europejska przyjęła dokument nt. nowego partnerstwa z regionem Azji Południowo-Wschodniej (Communication from the Commission - A New Partnership with South East Asia). Dokument ten, uwzględniając nowe uwarunkowania sytuacji globalnej, wskazuje na konieczność zacieśnienia międzyregionalnej współpracy, której szersze ramy mają zostać precyzyjnie określone w proponowanych porozumieniach dwustronnych Komisji Europejskiej z poszczególnymi krajami Azji Wschodniej.
Proponowane przez Komisję Europejską priorytetowe dziedziny współpracy obejmują: wspomaganie stabilizacji w regionie i walkę przeciwko terroryzmowi, kwestie przestrzegania prawa człowieka, zasad demokracji i dobrego rządzenia, kwestie prawa, wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych oraz konieczność zwiększenia dynamiki w sferze handlu i inwestycji i kontynuowania wsparcia dla krajów słabiej rozwiniętych.

11.4. Obecność Polski
Azja Południowo-Wschodnia jest jednym z ważniejszych regionów w perspektywie polskiej obecności oraz aktywności gospodarczej i handlowej w Azji. Eksport polskich towarów do państw ASEAN w 2003 r. (w mln USD) wyniósł 234,92 (151% stanu z 2002 r.), stanowiło to 0,44% wielkości całego naszego eksportu, import 1331,39 (wzrost o 117,5%), odpowiednio 1,97% wielkości całego importu. Saldo wymiany handlowej wyniosło -1096,47 mln USD (15,4% udziału Azji i 1,3% w globalnym obrocie).
Sukces podejmowanych działań, zmierzających do zwiększenia polskiego eksportu skierowanego na rynki azjatyckie, zależy w dużej mierze od stopnia usamodzielniania się firm polskich, w tym m.in. od stopniowego eliminowania pośredników handlowych - głównie firm z rozwiniętych krajów Unii Europejskiej. Oznacza to konieczność zagwarantowania niezależności finansowej polskich firm i zwiększenia środków przeznaczanych na promocję polskich towarów i pozyskiwanie nowych rynków.

11.5. Państwa priorytetowe (Republika Indonezji, Malezja, Królestwo Tajlandii)

REPUBLIKA INDONEZJI
Okres ożywionej współpracy gospodarczej polsko-indonezyjskiej miał miejsce w drugiej połowie lat sześćdziesiątych, kiedy realizowano istotne kontrakty na dostawy sprzętu obronnego, dostarczono 25 drobnicowców, zbudowano cukrownię trzcinową na Sumatrze, zrealizowano dostawy urządzeń dla czterech stoczni oraz urządzeń i usług dla kopalni węgla kamiennego.
Jednakże w ostatnich latach nastąpiło pogorszenie salda bilansu handlowego w obrotach z Indonezją. W 2002 r. deficyt osiągnął 208 mln USD a w 2003 r. 248,2 mln USD. Załamanie to spowodowane było w znacznym stopniu rozszerzeniem przez stronę polską asortymentu zakupów, zarówno pozycji tradycyjnych jak i wyrobów indonezyjskiego przemysłu, w tym: odzieży, dzianin, tkanin, obuwia i wyrobów elektronicznych, przy równoczesnym spadku polskiego eksportu do poziomu kilku lub kilkunastu milionów dolarów rocznie.
Wartość polskiego eksportu na rynek indonezyjski w 2003 r. wyniosła 18,4 mln USD , co stanowi znaczny spadek w porównaniu z rokiem 1997 (40 mln USD). Głównymi polskimi towarami eksportowymi były w 2002 r. pszenica (32% wartości eksportu), maszyny i urządzenia elektryczne (29%), mleko w proszku (11%), mąka pszenna (11%) oraz urządzenia mechaniczne (8%). W imporcie dominowały urządzenia elektroniczne (14%), podzespoły komputerowe (11%), kauczuk (9%), tłuszcze i oleje roślinne (9%), drewno (9%) oraz wyroby chemiczne (7%).

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
wielkość terytorium, liczba ludności, strategiczne położenie oraz potencjał gospodarczy;
wzrost aktywności polskich przedsiębiorstw, organizacji samorządu gospodarczego, administracji rządowej, a także sektora wojskowego w kontaktach gospodarczych;
rosnące zaangażowanie Unii Europejskiej we wspieranie procesów rynkowych i przemian politycznych w Indonezji (Indonezja jest jednym z najważniejszych partnerów handlowych UE spośród państw ASEAN, jak również największym odbiorcą unijnych programów pomocowych w regionie. Z kolei Unia jest obecnie drugim, po Japonii, odbiorcą indonezyjskich produktów - nie uwzględniając ropy naftowej i gazu);
dywersyfikacja kierunków polityki zagranicznej Indonezji na rzecz rozwoju kontaktów z wybranymi krajami Ameryki Łacińskiej, Afryki i Europy Środkowo-Wschodniej;
szerokie kontakty w dziedzinie kultury i nauki .

Przykładowe czynniki ograniczające współpracę:
pogorszenie się sytuacji ekonomicznej i społecznej kraju (poziom biedy osiągnął nie notowaną w Indonezji od lat 1960 wysokość, a wskaźnik bezrobocia przekroczył 30%, mimo że wzrost gospodarczy osiągnął w 2003 r. wartość ok. 4%);
wewnętrzne konflikty, powstałe na tle etnicznym, religijnym, ekonomiczno-społecznym, lub stanowiące konsekwencję trudnych procesów transformacji i demokratyzacji (spadek zaufania inwestorów i zmniejszenie poziomu bezpośrednich inwestycji zagranicznych);
wzrost poparcia dla partii i sił islamskich, których aktywność zwiększyła się w związku z operacją koalicji amerykańsko-brytyjskiej w Iraku.

Ocena (szanse i zagrożenia)
Możliwości wzrostu polskich dostaw do Indonezji należy szukać poprzez rozszerzenie oferty eksportowej, w tym podejmowanie prób eksportu dóbr inwestycyjnych i nawiązywania współpracy przemysłowej oraz stworzenia stabilnego zaplecza finansowego dla polskich eksporterów.
Perspektywiczne, stosunkowo najbardziej interesujące z punktu widzenia polskich producentów i eksporterów, mogą być możliwości dostaw sprzętu wojskowego i wyposażenia dla policji (sprzęt radarowy, samoloty, okręty patrolowe, kamizelki kuloodporne, spadochrony, sprzęt treningowy, amunicja), a także górnictwo odkrywkowe węgla kamiennego i górnictwo złota (modernizacja kopalń węgla kamiennego, dostawa urządzeń górniczych, dostawa sprzętu ratownictwa górniczego, budowa taśmociągów i dostawy pasów nośnych, dostawy wagonów kolejowych do transportu węgla), przemysł lotniczy (dostawy samolotów treningowych, samolotów do gaszenia pożarów i do oprysków, śmigłowców), przemysł cementowy (dostawy technologii oraz sprzętu), transport (dostawa szyn, budowa linii kolejowych), dostawy maszyn budowlanych i drogowych, dostawy urządzeń elektrycznych i energetycznych, współpraca w zakresie hutnictwa szkła oraz dostawy szkła kryształowego.
Indonezyjskie plany rozwoju infrastruktury gospodarczej stwarzają możliwości dla polskich eksporterów, przede wszystkim w przemyśle stoczniowym, chemicznym, energetyce i górnictwie węglowym.
Wynikiem prowadzonych od kilku lat działań mających na celu wprowadzenie na rynek indonezyjski produkcji polskiego przemysłu obronnego (m.in. radarów, samolotów, śmigłowców i okrętów desantowych) było nawiązanie współpracy w tej dziedzinie. Elementem wsparcia dla polskich producentów, uczestniczących w przetargach na dostawy sprzętu "S" dla sił zbrojnych i policji Indonezji, była oferta rządu RP udzielenia kredytu na sfinansowanie zakupów w tym sektorze przez Indonezję w wysokości 135 mln USD.
Ponadto, w celu wsparcia działań polskich przedsiębiorców na rynku indonezyjskim, przyznano Indonezji kredyt rządowy w wysokości 135 mln USD. W ramach udzielonego kredytu do 31.10.2004 r. podpisano kontrakty na dostawy śmigłowców, samolotów oraz łodzi patrolowych dla policji indonezyjskiej o wartości 135 mln USD (w kredycie 114,7 mln USD). Wobec wzrostu zainteresowania partnera dalszymi zakupami rozważane jest zwiększenie kwoty kredytu.
Mieć trzeba również na względzie, iż wewnętrzne konflikty na tle społeczno-ekonomicznym Indonezji (będące jeszcze pozostałością azjatyckiego kryzysu finansowego 1997/98), utrzymujące się napięcia separatystyczne w prowincjach Aceh i Papua oraz rosnące wpływy i aktywność radykalnych ugrupowań islamskich sprawiają, iż Indonezja pozostaje nadal krajem wrażliwym na czynniki ryzyka.

MALEZJA
Polska jest najważniejszym partnerem gospodarczym Malezji spośród krajów Europy Środkowej i Wschodniej.
W ostatnich latach nastąpił wielokrotny wzrost obrotów handlowych Polski z tym krajem. W 2003 r. wartość wymiany handlowej między Polską a Malezją osiągnęła rekordowy poziom 383,6 mln USD, co oznaczało wzrost o 23% w stosunku do roku 2001. Wzrost ten był wynikiem zwiększenia wartości importu, który osiągnął poziom 342,1 mln USD. (Malezja jest jednym z głównych dostarczycieli dla Polski wyrobów elektronicznych, kauczuku i oleju palmowego).
Jednocześnie niewielki wzrost polskiego eksportu (33 mln USD w 2001 r. i w 2002 r. oraz 41mln USD w 2003 r.) przyczynił się do pogłębienia narastającego w ostatnich latach deficytu obrotów na niekorzyść Polski, który w 2002 r. osiągnął wartość 229 mln USD zaś w 2003 r. 300 mln USD.
W 2003 r. głównymi polskimi towarami eksportowymi do Malezji były: meble (ponad 40% wartości eksportu), wyroby stalowe (17%), mleko w proszku (8%), urządzenia mechaniczne (6%), maszyny i urządzenia elektryczne (5%), papier i tektura (4%) oraz ciągniki (3%). Import stanowiły: podzespoły elektroniczne (59% wartości importu), podzespoły komputerowe (19%), kauczuk (7%), włókna chemiczne (3%), obuwie (2%) i tworzywa sztuczne (2%).

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
dynamiczny wzrost poziomu PKB Malezji (w 2002 i 2003 r. wyniósł on odpowiednio 4,1% oraz 5,3%. Na 2004 rok planowano wstępnie wzrost PKB w wysokości 6,0-6,5%, niemniej jednak wyniki z pierwszego i drugiego kwartału br., w których gospodarka malezyjska odnotowała wzrost o odpowiednio 7,6% oraz 8,0%, pokazały, że wielkość ta zostanie prawdopodobnie znacznie przekroczona);
wysoki stopień uprzemysłowienia;
stosunkowo dobrze rozbudowane kontakty gospodarcze UE z Malezją (UE jest czwartym pod względem wielkości partnerem handlowym Malezji, zarówno po stronie eksportu, jak i importu. W 2002 r. UE była największym inwestorem w Malezji - 1,6 mld euro);
rozwój współpracy w sektorze obronnym;
wysoki poziom stabilności sytuacji wewnętrznej Malezji;
intensywne kontakty polityczne i gospodarcze różnego szczebla między Polską a Malezją;
rozwój dwustronnej współpracy kulturalnej i naukowo-technicznej .

Czynniki ograniczające współpracę:
podatność gospodarki malezyjskiej na wstrząsy związane ze zmianą sytuacji na rynkach światowych (jeden z najwyższych w świecie wskaźników stosunku wartości eksportu do PKB kraju - około 125%);
duża konkurencja ze strony dotychczasowych, najpoważniejszych partnerów zagranicznych Malezji, tj. największych firm japońskich, europejskich i amerykańskich.

Ocena (szanse i zagrożenia)
Utrzymanie dotychczasowej pozycji na rynku malezyjskim, jak również zwiększenie wolumenu eksportu należałoby realizować m.in. poprzez rozszerzenie naszej oferty eksportowej, głównie w zakresie produktów inwestycyjnych, nawiązywanie współpracy przemysłowej oraz podejmowanie działań promocyjnych na szeroką skalę.
Perspektywiczne dziedziny dla polskiego eksportu do Malezji obejmują: przemysł obronny (sprzęt radiolokacyjny - największe możliwości rozwoju eksportu), gospodarkę wodną i utylizację ścieków (budowa infrastruktury, dostawy obiektów i technologii pozyskiwania i uzdatniania wody, technologii oczyszczania ścieków oraz utylizacji odpadów) , przemysł lotniczy (dostawy środków transportu lotniczego, w tym helikopterów i samolotów dla rolnictwa oraz współpraca z Malezją w ramach programu rozwoju lokalnego przemysłu lotniczego), kolejnictwo (wznowienie dostaw szyn kolejowych oraz wyposażenia warsztatów naprawczych), sektor energetyczny (dostawy podstacji, transformatorów oraz maszyn i urządzeń dla energetyki).
Szansę na poprawę zakresu i dynamiki wzajemnej współpracy stanowi nawiązanie szerszej współpracy między przemysłami obronnymi obu krajów, w związku z pozytywnym rezultatem działań prowadzonych przez Polskę od 1994 r., celem wprowadzenia na rynek malezyjski polskiego sprzętu specjalnego. Do zmiany niekorzystnej sytuacji może przyczynić się podpisany w 2002 r. kontrakt na dostawy czołgów do Malezji o wartości 485 mln USD (w 2003 r. Malezja dokonała przedpłaty na rzecz realizacji dostaw w wysokości 80 mln USD).

KRÓLESTWO TAJLANDII
Dotychczasowe polsko-tajskie stosunki gospodarcze były stosunkowo ożywione. Polska zajmowała niekwestionowaną pozycję głównego partnera Tajlandii wśród państw Europy Środkowo-Wschodniej. W 1997 r. sprzedaż polskich wyrobów stalowych do Tajlandii, które tradycyjnie dominowały w naszym eksporcie do tego kraju, załamała się w związku z wprowadzeniem przez tajski rząd karnych ceł antydumpingowych na polską stal.
Głównymi pozycjami w polskim eksporcie do Tajlandii są: produkty przemysłu chemicznego (związki heterocykliczne, środki owado- i chwastobójcze, nawozy sztuczne), maszyny i urządzenia mechaniczne (silniki elektryczne, elektrody, lampy elektroniczne, łożyska toczne), produkty pochodzenia zwierzęcego (mleko w proszku, mięso drobiowe, jaja ptasie), metale nieszlachetne (wyroby i półwyroby z żeliwa i stali) oraz produkty pochodzenia roślinnego (gluten pszenny, skrobia).
Import z Tajlandii zdominowany jest przez maszyny i urządzenia mechaniczne (maszyny do automatycznego przetwarzania danych, sprzęt elektryczny do telefonii i telegrafii, elektronika, klimatyzatory, przełączniki, diody), materiały i wyroby włókiennicze (odzież, bielizna i tkaniny bawełniane), tworzywa sztuczne (kauczuk naturalny, odzież gumowa, artykuły higieniczne i farmaceutyczne z gumy, opony i dętki gumowe, żywice), gotowe artykuły spożywcze (ryby i skorupiaki, orzechy, warzywa przetworzone, tytoń) oraz produkty pochodzenia roślinnego (ryż, kawa, mąka inna niż pszenna, kwiaty, owoce tropikalne, pieprz, orzechy).
W 1986 r. została powołana Polsko-Tajska Komisja Mieszana ds. Handlu (jej ostatnie posiedzenie odbyło się w 1996 r. w Bangkoku). W latach dziewięćdziesiątych utrzymywana była bezpośrednia współpraca między Izbami Gospodarczymi obu krajów.

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
znaczne ożywienie gospodarki Tajlandii (przyrost PKB w 2003 r. o 6,8%);
stosunkowo rozbudowana i stabilna baza traktatowa zabezpieczająca polskie interesy (z Tajlandią zawarte zostały wszystkie podstawowe umowy regulujące stosunki bilateralne, niemniej jednak trwają prace mające na celu dalsze poszerzenie bazy traktatowej, stanowiącej podstawę dwustronnej współpracy. M.in. jest przygotowywana nowa umowa o współpracy gospodarczej);
wzrost regionalnej i międzynarodowej pozycji Tajlandii (istotna rola Tajlandii jako lidera skrzydła demokratycznego i reformatorskiego w ASEAN);
dynamiczny wzrost współpracy gospodarczej Tajlandii z Unią Europejską (wartość obrotów handlowych Tajlandii z krajami UE wyniosła w 2003 r. 17,1 mld euro, w tym tajskiego eksportu 10,4 mld euro i importu 6,7 mld euro - udział krajów UE w tajskim eksporcie wyniósł w 2003 r. 14,7%, natomiast w imporcie 10%;
dynamiczny rozwój dwustronnej współpracy kulturalnej oraz naukowo-technicznej ,
intensywny rozwój współpracy kulturalnej;
wzrost ruchu osobowego o charakterze turystycznym między Polską a Tajlandią (głównie wyjazdy obywateli polskich do Tajlandii - ok. 15 tys. osób rocznie).
Czynniki ograniczające współpracę:
ograniczenie polsko-tajskich stosunków gospodarczych do wymiany towarowej;
wysokie stawki celne;
niezgodne z regulacjami unijnymi normy sanitarne dla tajskiej żywności importowanej przez UE;
wysokie obciążenie sektora bankowego tzw. złymi długami oraz wciąż bardzo duży dług publiczny.

Ocena (szanse i zagrożenia)
Wzajemna współpraca Polski i Tajlandii powinna koncentrować się na handlu i inwestycjach. Dużą szansę stanowi zaangażowanie Polski (we współpracy z partnerami unijnymi) w pomoc doradczą i techniczną we wdrażaniu przez Tajlandię zobowiązań w ramach WTO, wsparcie tajskiej administracji i firm w dostosowywaniu się do regulacji UE, a także ochronę zdrowia publicznego (wsparcie trwającej w Tajlandii reformy służby zdrowia).

11.6. Państwa ważne (Socjalistyczna Republika Wietnamu, Republika Filipin)

SOCJALISTYCZNA REPUBLIKA WIETNAMU
W stosunkach handlowych z Wietnamem w ostatnich latach obserwuje się wzrost salda obrotów towarowych, co spowodowane jest zwiększonym eksportem z Polski do Wietnamu urządzeń portowych w ramach kredytu przyznanego Wietnamowi na unowocześnienie przemysłu morskiego (eksport do Wietnamu to średnio około 20 mln USD rocznie). W 2003 r. wartość polsko-wietnamskiej wymiany handlowej wyniosła 178,4 mln USD (wzrost o prawie 25% w stosunku do roku 2002). Wartość polskiego eksportu do Wietnamu osiągnęła 44,0 mln USD (wzrost o 134%), a importu 134,4 mln USD (wzrost o 8%). Tym samym wymiana handlowa z Wietnamem w ubiegłym roku przyniosła Polsce deficyt w wysokości 90,4 mln USD (o 14,9 mln USD mniej niż w roku poprzednim).
W 2003 r. nastąpiła istotna zmiana struktury handlu z Wietnamem. Na pierwsze miejsce wśród najważniejszych polskich towarów eksportowych wysunęły się maszyny i urządzenia (silniki spali-nowe, żurawie masztowe i okrętowe) - 36% wartości eksportu, dalsze miejsca zajmowały metale nieszlachetne (konstrukcje z żeliwa i stali) - 27% wartości eksportu, mleko w proszku - prawie 15%, oraz farmaceutyki - 7% i artykuły spożywcze - 5%. W imporcie pierwsze miejsce zajmowały produkty pochodzenia roślinnego (kawa, ryż, pieprz, herbata) - 38%, na kolejnych pozycjach uplasowały się obuwie - 27%, materiały i wyroby włókiennicze - 14% oraz gotowe artykuły spożywcze (głównie zupy w proszku) - 4%.

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
roczny stały wzrost PKB Wietnamu na poziomie 6-7% (wg danych oficjalnych, w 2003 r. wyniósł on 7,2% (0,2 punktu procentowego więcej niż w 2002 r. i 0,4 więcej niż w 2001 r.);
tradycje współpracy polsko-wietnamskiej;
dynamiczny rozwój stosunków między Wietnamem a Unią Europejską i jej państwami członkowskimi (w 2002 r. UE była głównym partnerem handlowym Wietnamu i jego najważniejszym rynkiem eksportowym - w latach 2001-02 do krajów Unii trafiło 22% wietnamskiego eksportu; w 2002 r. wartość wietnamskiego eksportu do krajów Unii Europejskiej wyniosła 4,4 mld euro, a importu 1,8 mld euro);
dynamiczny rozwój wietnamskiej przedsiębiorczości w Polsce (obecnie w Polsce funkcjonuje ok. 15 przedstawicielstw wietnamskich firm państwowych, 20 firm prywatnych oraz ponad 200 firm polskich, których właścicielami są obywatele wietnamscy mieszkający w Polsce);
świadczenie przez Polskę pomocy rozwojowej na rzecz Wietnamu (Wietnam jest jednym z sześciu głównych partnerów Polski we współpracy na rzecz rozwoju );
stosunkowo wysoka liczba studentów wietnamskich studiujących w Polsce - obecnie i w przeszłości (w latach 1960-ych i 70-ych pobierało edukację w Polsce ok. 4 tys. wietnamskich uczniów i studentów, głównie w dziedzinach technicznych: górnictwo i geologia, budowa okrętów, żegluga i transport morski);
rozbudowana współpraca naukowo-techniczna i kulturalna.

Czynniki ograniczające współpracę:
trudności w realizacji zawartych kontraktów (pierwszy kredyt udzielony Wietnamowi na rozwój przemysłu morskiego nie został wykorzystany w terminie przewidzianym umową kredytową. Trudności wystąpiły po stronie wietnamskiej. Drugi z kolei kredyt dla Wietnamu, będący jeszcze w fazie przygotowywania umowy kredytowej, również nie przebiega zgodnie z polskimi oczekiwaniami);
długotrwałe procedury przygotowywania zamówień, wymagające międzyresortowych uzgodnień;
nieprzestrzeganie procedur celnych.

Ocena (szanse i zagrożenia)
Tempo i kierunki rozwoju gospodarki Wietnamu stwarzają szansę na rozwój korzystnych warunków dla wzrostu wymiany handlowej i współpracy gospodarczej Polski z Wietnamem. Planowane przyjęcie Wietnamu do Światowej Organizacji Handlu stworzy dodatkowo stabilne i przejrzyste warunki handlu z tym krajem.
Wietnam jest dla Polski poważnym odbiorcą urządzeń stoczniowych i jednostek pływających. Analiza rządowych planów rozwoju gospodarki wskazuje na zapotrzebowanie importu w zakresie budowy kopalń i elektrowni. Znaczący jest obecnie eksport polskich leków, których pozycja na rynku wietnamskim jest wysoka. W zakresie przemysłu farmaceutycznego i chemicznego możliwe jest podjęcie starań o uruchomienie polskich zakładów na terytorium Wietnamu.
Zgłaszane zapotrzebowanie Wietnamu na polskie maszyny i inne towary inwestycyjne (dla realizacji rządowych planów rozwoju gospodarczego) stwarza perspektywę dalszego wzrostu polskiego eksportu do Wietnamu. Należy się jednak liczyć z dużą konkurencją.

REPUBLIKA FILIPIN
W wyniku kryzysu azjatyckiego w 1998 r. nastąpiło gwałtowne załamanie polskiego eksportu na Filipiny. Od tego czasu odnotowujemy stały deficyt w handlu z Filipinami, podczas gdy od 1992 do 1996 r. Polska osiągała nadwyżkę w wymianie towarowej z tym krajem. Poziom eksportu Polski na Filipiny osiągnął w 2003 r. wartość 5 mln USD.
Najważniejszymi pozycjami w polskim eksporcie na Filipiny były w ostatnich latach towary z kategorii "pojazdy pływające" oraz stal, wyroby stalowe i mleko w proszku. Import z Filipin jest zdominowany przez komputery i podzespoły komputerowe, a także odzież, obuwie, wyroby elektroniczne powszechnego użytku i artykuły spożywcze.

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
stosunkowo duża dynamika wzrostu PKB Filipin (w 2003 r. o 4,7%, wg prognoz filipińskiego rządu wzrost PKB kraju w roku bieżącym ma wynieść 5%);
stosunkowo wysoki poziom rezerw dewizowych oraz ożywienie eksportu i importu Filipin (w 2002 r. wzrost o prawie 9%);
otwarta polityka międzynarodowa prowadzona przez Filipiny i duża aktywność na forum organizacji międzynarodowych i regionalnych (od stycznia 2004 r. Filipiny są niestałym członkiem Rady Bezpieczeństwa NZ);
wzrost współpracy Filipin z UE (w ostatniej dekadzie UE była największym zagranicznym inwestorem na Filipinach: w okresie 1998-2001 przeciętnie 555 mln USD rocznie) oraz znaczne zaangażowanie UE we wspieranie procesów rynkowych i reform na Filipinach;
wzrost zainteresowania Filipin rozwojem współpracy z krajami Europy Środkowo-Wschodniej;
zwiększenie polsko-filipińskiej współpracy kulturalnej.

Czynniki ograniczające współpracę:
brak Ambasady RP i WEH w Manilii;
spór Filipin z Chinami o Wyspy Spratly na Morzu Południowochińskim stanowiący podstawowy problem z zakresu bezpieczeństwa zewnętrznego i zagrożenie dla stabilności Filipin.

Ocena (szanse i zagrożenia)
Chociaż nadzieje na uzdrowienie filipińskiej gospodarki, obciążonej olbrzymim długiem publicznym, poprawiły się wraz z objęciem prezydentury przez G. Macapagal-Arroyo, perspektywy trwałej stabilizacji makroekonomicznej oraz długookresowego ożywienia gospodarki w stopniu, który zapewniłby krajowi stały, zrównoważony rozwój społeczno-ekonomiczny w nadchodzących latach, są w dalszym ciągu niepewne.
Wobec relatywnie niskiej na Filipinach stopy oszczędności (ok. 25% PKB), kluczowego znaczenia dla rozwoju gospodarczego Filipin nabiera napływ do kraju bezpośrednich inwestycji zagranicznych. W latach 2001-02 zdecydowanie nie sprzyjał temu konflikt z islamskimi secesjonistami na południu kraju. Pewne ożywienie w tym zakresie odnotowano natomiast w pierwszych miesiącach 2004 r.
Potencjalne obszary współpracy obejmują możliwość inwestycji w infrastrukturę drogową, budowę lotnisk, portów, telekomunikacji, zakładów energetycznych i sieci przesyłowych. Ponadto pojawiły się możliwości eksportu wyrobów dla sektora energetycznego (dostawy silników i urządzeń energetycznych), górnictwa węglowego, przemysłu stoczniowego, chemicznego i przetwórstwa spożywczego.
Zakres inwestycji oraz dynamika eksportu dóbr inwestycyjnych na Filipiny uzależnione są od udzielenia przez Polskę kredytu oraz analizy możliwości udziału polskich firm w charakterze podwykonawców w zagranicznych projektach realizowanych i planowanych przez inwestorów z krajów Unii Europejskiej. Dla wzmocnienia polskiej obecności na Filipinach wskazane byłoby otwarcie Ambasady i ustanowienie WEH.
Strona filipińska jest obecnie szczególnie zainteresowana poszerzeniem bazy traktatowej stanowiącej podstawę stosunków dwustronnych (obecnie stosunki dwustronne regulują m.in. umowy: o unikaniu podwójnego opodatkowania i o komunikacji lotniczej; w 2003 r. przekazano stronie filipińskiej polski projekt umowy o współpracy w zwalczaniu przestępczości zorganizowanej).
Relatywnie często strony zabiegają o wzajemne poparcie w wyborach do władz organizacji międzynarodowych (w 2001 r. Polska i Filipiny poparły swoich kandydatów w wyborach do Komisji Prawa Międzynarodowego).

12. Region Bliskiego i Środkowego Wschodu

12.1. Ogólna charakterystyka
Bliski i Środkowy Wschód pozostaje atrakcyjnym obszarem ze względu na geograficzną bliskość i znaczenie gospodarcze (zasoby ropy naftowej). Mimo politycznej niestabilności Unia Europejska traktuje państwa południowej flanki Morza Śródziemnego jako obszar o ważnym znaczeniu strategicznym i nadaje im priorytet w stosunkach zewnętrznych.

12.2. Sytuacja polityczna
Najważniejszym czynnikiem kształtującym od marca 2003 r. sytuację w regionie jest proces stabilizacji Iraku. Ważnym wyznacznikiem stabilności w regionie pozostaje też konflikt bliskowschodni. Istotna pod tym względem jest także polityka Iranu, jego sytuacja wewnętrzna i ambicje w zakresie produkcji broni jądrowej.

12.3. Zaangażowanie UE
Polityka Unii Europejskiej (także NATO) w regionie Bliskiego i Środkowego Wschodu, zgodnie z koncepcją Partnerstwa Eurośródziemnomorskiego ma na celu zapewnienie trwałego bezpieczeństwa i współpracy oraz pośrednio poszerzenie rynku europejskiego. Podejmowane działania zmierzają do utworzenia w 2010 r. największej na świecie Eurośródziemnomorskiej strefy wolnego handlu. W październiku 2003 r. Komisja Europejska przyjęła inicjatywę "Szersza Europa - Nowe Sąsiedztwo: nowe ramy dla stosunków ze wschodnimi i południowymi sąsiadami", która obejmuje sferę specjalnych stosunków Unii Europejskiej z takimi państwami śródziemnomorskimi, jak: Maroko, Algieria, Tunezja, Libia, Egipt, Izrael, Autonomia Palestyńska, Liban, Jordania i Syria. Zakłada ona między innymi: modernizację i demokratyzację poszczególnych państw, integrację gospodarczą obszaru z UE, stworzenie przestrzeni stabilizacji i dobrobytu w wyniku wprowadzenia zasad wolnego handlu oraz głębszej integracji gospodarczej , bardziej intensywne stosunki w sferze politycznej i kulturalnej, wzmocnienie współpracy transgranicznej i wspólnej odpowiedzialności za zapobieganie konfliktom i ich rozwiązywanie, uzależnienie oferty UE dot. konkretnych korzyści i stosunków preferencyjnych od postępów partnerów w określonych dziedzinach, szczególnie w sferze reform politycznych i gospodarczych oraz wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.
Unia Europejska prowadzi rozmowy w sprawie zawarcia umowy handlowej z Radą Współpracy Państw Zatoki (RWPZ). Celem tej współpracy jest przede wszystkim zwiększenie wzajemnych obrotów handlowych. Perspektywy realizacji tego przedsięwzięcia przybliżyła decyzja o ujednoliceniu taryf celnych. Od 1 stycznia 2003 r. wprowadzono na obszarze Rady Państw Zatoki jednolitą taryfę celną (5% na towary importowane), która ma być wstępem do unii gospodarczej, której realizacja przewidziana jest na 2005 r. Od początku lat 90. Unia włącza do swoich porozumień bilateralnych w sprawie handlu i współpracy tzw. klauzulę praw człowieka. Dotychczas zawarto już ponad 50 tego typu porozumień.
Od grudnia 2002 r. Unia prowadzi również kompleksowy dialog z Iranem, który obejmuje kwestie zwalczania terroryzmu, poszanowania praw człowieka, reżimu NPT, zwalczania handlu narkotykami i podejścia do problemu uchodźców oraz współpracy gospodarczej, w tym negocjacje w sprawie zawarcia umowy o handlu i współpracy. Jeśli chodzi o dostęp do rynku europejskiego Iran korzysta z klauzuli największego uprzywilejowania oraz preferencji celnych w ramach systemu GSP, mimo że nie jest to zagwarantowane odpowiednią umową. Ponadto UE finalizuje negocjacje w sprawie umowy handlowej z Syrią.
Polska uczestniczy w śródziemnomorskim dialogu NATO z siedmioma jego południowymi uczestnikami (Algierią, Egiptem, Jordanią, Marokiem, Mauretanią, Tunezją oraz z Izraelem). W formule "26 + 1" tworzone są programy o współpracy i partnerstwie w dziedzinie obrony, bezpieczeństwa i walki z międzynarodowym terroryzmem, a także operacji pokojowych (brały już w nich udział jednostki wojskowe Maroka i Jordanii). Ponadto programy obejmują też szkolenie wojskowe, wspólne ćwiczenia, wymianę wizyt i ekspertów, a także informacji i doświadczeń. Współpraca obejmuje także kwestie obrony cywilnej i planowania kryzysowego. Wejście Polski do Unii Europejskiej oznacza znaczne zwiększenie zaangażowania we współpracę zwłaszcza z państwami zaliczonymi do "Szerszej Europy" (Izrael, Autonomia Palestyńska, Liban, Jordania i Syria) oraz z państwami Zatoki Perskiej, jak również włączenie się w Programy Działania UE w każdym z tych państw.

12.4. Obecność Polski
W sferze politycznej i bezpieczeństwa naszym głównym zadaniem jest przede wszystkim pomyślne wywiązanie się ze zobowiązań związanych z realizacją misji w Iraku, w tym przyczynienie się do jego stabilizacji i pomoc w modernizacji . Innym ważnym celem jest wspieranie wysiłków na rzecz rozwiązania konfliktu izraelsko-palestyńskiego, stabilizacja Bliskiego Wschodu i regionu Zatoki.
Do zadań ważnych należy podtrzymywanie dialogu z regionalnymi partnerami arabskimi oraz Izraelem, a także Iranem, starania o zrozumienie i wsparcie ze strony państw Rady Zatoki i innych państw Półwyspu Arabskiego w kontekście naszego zaangażowania w Iraku, a także utrzymanie z nimi bezpośrednich kontaktów na wysokim szczeblu, nawiązanych w 2003 r.
W sferze gospodarczej celem Polski jest osiągnięcie statusu odpowiedzialnego partnera państw regionu, wznowienie usług inwestycyjnych, wzrost poziomu obrotów handlowych, w tym także dostaw sprzętu wojskowego.
Obroty handlowe z państwami regionu są generalnie niskie (najwyższa wartość: 164 mln USD - z Izraelem). Kolejne miejsca zajmują pod względem wielkości obrotów: Iran (125,5 mln USD), ZEA (112,5 mln USD) i Arabia Saudyjska (96,6 mln USD). Wymianę cechuje przewaga polskiego eksportu nad importem (86 mln USD w 2003 r.), co wynika przede wszystkim z zaniechania przez Polskę importu ropy naftowej. Do siedmiu państw eksport wzrósł (w porównaniu z rokiem 2002), a do sześciu zmalał. Wszystkie państwa regionu mają znikomy udział w polskim handlu zagranicznym.
Pomimo niewielkiego udziału wymiany handlowej z krajami Bliskiego Wschodu w skali polskiej gospodarki należy podkreślić, że w okresie lat 2000-2004 nastąpiło zwiększenie wymiany towarowej z regionem. Jednakże nadal obserwowany jest brak jest szerszego zainteresowania i ofert, występuje niechęć do podejmowania ryzyka. Nie udało się przełamać trwającego od początku lat dziewięćdziesiątych zastoju w zakresie eksportu inwestycyjnego. Podstawową przeszkodę stanowi w tym względzie brak w Polsce skutecznych mechanizmów kredytowych dla finansowania działalności polskich przedsiębiorstw za granicą.
Zwiększenie eksportu wymaga działań adekwatnych do warunków danego kraju, przede wszystkim informacji i zachęt dla eksporterów, zintensyfikowania promocji Polski na tym obszarze, a także zwiększenia liczby wizyt na wysokim szczeblu.
Możliwości zwiększenia aktywności Polski w regionie Bliskiego i Środkowego Wschodu stwarza udział w Procesie Barcelońskim i jego gospodarczym wymiarze, w tym przystąpienie do umów stowarzyszeniowych.

12.5. Państwa priorytetowe (Islamska Republika Iranu, Królestwo Arabii Saudyjskiej, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Państwo Kuwejtu)

ISLAMSKA REPUBLIKA IRANU
Iran jest jednym z najważniejszych polskich partnerów gospodarczych na Bliskim Wschodzie. Polska powoli odzyskuje pozycję na tamtejszym rynku. Po gwałtownym spadku wolumenu obrotów towarowych w II połowie lat 90-tych (redukcja z ponad 500 mln do 13 mln USD), którego główną przyczyną było zaprzestanie importu irańskiej ropy naftowej od roku 1997 oraz przejście na wolnodewizowy system rozliczeń, od dwóch lat notowany jest wzrost zarówno eksportu, jak i importu.
Polska eksportuje wyroby i półprodukty ze stali, nawozy azotowe, części i akcesoria do obrabiarek, maszyny, części lokomotyw i taboru kolejowego, statki rybackie, węgiel i brykiety. 15% polskiego eksportu do Iranu stanowią usługi agrolotnicze. Import z Iranu obejmuje przede wszystkim: oleje ropy naftowej, owoce, ryby, wyroby z aluminium, kable i przewody elektryczne.

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
dynamiczny rozwój gospodarki Iranu w ostatnich latach;
zasoby ropy i gazu ziemnego oraz innych surowców;
podjęte przez rząd irański środki liberalizacji (wprowadzenie zasad ułatwiających firmom i inwestorom zagranicznym prowadzenie działalności gospodarczej: tworzenie wolnych stref ekonomicznych, zwolnienia podatkowe, swobodny transfer zysków, możliwość otwierania przedstawicielstw itp.);
tradycyjnie dobre stosunki polityczne Polski i Iranu, dobrze rozwinięta wymiana kulturalna i naukowa, a także zdobyte na tamtejszym rynku doświadczenia i osiągnięte sukcesy gospodarcze (budowa 12 cukrowni, licznych cementowni, olejarni, zakładów energetycznych);
wzrost aktywności polskich podmiotów gospodarczych zainteresowanych wejściem na rynek irański (rosnąca liczba delegacji, liczny udział w targach i wystawach gospodarczych, a także misjach handlowych);
utrzymanie polsko-irańskiej Komisji Mieszanej jako znaczącego forum kontaktów administracji rządowej, organizacji samorządu gospodarczego i przedsiębiorców.

Czynniki ograniczające współpracę:
stosowanie wobec Iranu ograniczeń dostaw towarów i technologii podwójnego zastosowania.

Ocena (szanse i zagrożenia)
Istnieją znaczne możliwości zwiększenia i dywersyfikacji polskiego eksportu, szczególnie w zakresie przemysłu środków transportu: dostawy szyn, wyposażenia oraz taboru dla irańskiego kolejnictwa, samoloty rolnicze, ciągniki rolnicze, części samochodowe (klocki i okładziny hamulcowe, wałki rozrządu) do aut produkowanych w Iranie; w zakresie sprzętu budowlanego: maszyny i urządzenia do budowy dróg, maszyny budowlane; w przemyśle spożywczym: dostawy maszyn i urządzeń, budowa i modernizacja obiektów przemysłowych (cukrownie, wytwórnie kwasku cytrynowego, wyposażenie młynów i cukrowni, wytwórnie oleju sojowego, współpraca w przetwórstwie ziemniaków); w przemyśle chemicznym i petrochemicznym: maszyny i urządzenia do układania rurociągów, urządzenia do wydobywania ropy naftowej; w przemyśle maszynowym: głównie dostawy obrabiarek; w przemyśle metalurgicznym: głównie dostawy wyrobów stalowych, metali nieszlachetnych, oraz w górnictwie: modernizacja istniejących kopalni węgla kamiennego, dostawa urządzeń.
Interesującym obszarem potencjalnej współpracy są funkcjonujące w obydwu krajach specjalne strefy ekonomiczne.
Rozwój dalszej współpracy polsko-irańskiej będzie zależał przede wszystkim od kierunku prowadzonych przez Iran badań nuklearnych, irańskiej polityki międzynarodowej oraz ewentualnego nałożenia na Iran sankcji przez UE i ONZ w przypadku fiaska prowadzonych negocjacji.

KRÓLESTWO ARABII SAUDYJSKIEJ
O kluczowym znaczeniu Arabii Saudyjskiej w regionie przesądza wielkość i liczba ludności, usytuowanie tam świętych miejsc islamu, potencjał ekonomiczny i wojskowy, rola w OPEC i Radzie Współpracy Państw Zatoki oraz w Organizacji Konferencji Islamskiej. Wzrost dochodów ze sprzedaży ropy naftowej w 2003 r. wpłynął na ponad 6% wzrost PKB (w 2003 r. wyniósł on ok. 264 mld USD) oraz nadwyżkę budżetową - 12 mld USD (do 2002 r. AS odnotowywała deficyt). Saudyjski przemysł obejmuje też zakłady produkujące cement, stal, nawozy sztuczne, materiały budowlane i tkaniny.
Wymiana handlowa w 2003 r. osiągnęła wartość prawie 100 mln USD, z których ponad 2/3 przypadało na nasz eksport. Polski eksport do Arabii Saudyjskiej odbywa się poprzez bezpośrednie kontakty firm obu krajów, firmy zachodnioeuropejskie lub agentów polskich przedsiębiorstw działających w państwach Bliskiego Wschodu i Zatoki Perskiej. Na polski eksport towarowy składają się głównie artykuły spożywcze, produkty chemiczne, materiały i produkty z drewna, wyroby hutnicze, generatory i elektrody. W imporcie dominują produkty chemiczne, tytan i kształtowniki aluminiowe.

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
mimo pewnych trudności gospodarczych najzamożniejsze państwo arabskie;
bogate złoża ropy naftowej (potwierdzone zasoby ropy naftowej wynoszą ok. 26% wszystkich rozpoznanych światowych złóż tego surowca, na AS przypada 27% ropy naftowej wydobywanej przez wszystkie kraje OPEC);
zawarcie w 2003 r. umowy handlowej z Unią Europejską (obniżenie wysokości opłat celnych na unijne wyroby przemysłowe do poziomu 12% - podobny poziom stawek celnych ma mieć zastosowanie do produktów rolnych);
otwarcie rynku saudyjskiego na inwestycje unijne w sektorze telekomunikacji, budownictwa, bankowości i ubezpieczeń;
obniżenie w wyniku działań dostosowawczych do wymogów członkostwa w WTO stawek opłat celnych na większość importowanych towarów;
ożywiony dialog polityczny różnego szczebla.


Czynniki ograniczające współpracę:
relatywny spadek poziomu życia większości obywateli Arabii Saudyjskiej i problemy społeczne powstałe w konsekwencji znacznego wzrostu liczby ludności wyprzedzającego przyrost bogactwa państwa;
niekorzystny wpływ kryzysu irackiego z 1991 r. na saudyjską sytuację gospodarczą (wysokie koszty operacji Pustynna Burza, szacowane na 77 mld USD, w połowie poniesione przez Saudyjczyków);
podatność społeczeństwa na argumenty muzułmańskich radykałów (dominujący udział obywateli saudyjskich w realizacji ataków z 11 września oraz wśród internowanych w Guantanamo wzmógł istniejące napięcia wewnętrzne);
wzrost aktywności saudyjskich ultrakonserwatystów wywołanej m.in. obecnością obcych wojsk na terenie AS;
nasilenie ataków terrorystycznych w Arabii Saudyjskiej.

Ocena (szanse i zagrożenia)
Arabia Saudyjska poszukuje nowych rynków lokowania inwestycji (dotychczasowe szacuje się na 600-700 mld USD). W związku z tym istnieją potencjalne możliwości przyciągnięcia saudyjskich kapitałów do takich sektorów, jak: przemysł petrochemiczny, przemysł stoczniowy, infrastruktura, bankowość i instytucje rynku finansowego, turystyka (lecznictwo sanatoryjne), nieruchomości.
Jednocześnie AS jest chłonnym rynkiem zbytu towarów konsumpcyjnych, samochodów oraz zaawansowanego technicznie uzbrojenia. Wartość saudyjskiego importu wyniosła 31 mld USD w 2003 r., a eksportu - 95 mld.
Polska ma szansę na zwiększenie wolumenu eksportu towarów konsumpcyjnych oraz udziału w realizacji projektów inwestycyjnych w Arabii Saudyjskiej. Możliwy jest także rozwój współpracy resortów obrony (kształcenie i szkolenia, dostawy sprzętu oraz ew. saudyjskie inwestycje w przemyśle obronnym) i spraw wewnętrznych.

ZJEDNOCZONE EMIRATY ARABSKIE (ZEA)
Polska jest jednym z największych partnerów handlowych ZEA spośród państw Europy Środkowej i Wschodniej. Pomimo wycofania się z rynku wielu polskich firm, handel utrzymuje się na wysokim poziomie. W 2003 r. Polska odnotowała rekordowe obroty handlowe 112,5 mln USD (wzrost o prawie 43% w stosunku do 2002 r.), z czego na polski eksport przypadło prawie 80 mln USD. Import - 33 mln USD. W okresie pierwszych 6 miesięcy br. obroty wyniosły 73,7 mln USD (polski eksport - 39,4, import - 34,3 mln USD).
W strukturze polskiego eksportu dominują: maszyny i urządzenia mechaniczne, metale nieszlachetne, materiały i wyroby włókiennicze, produkty chemiczne i artykuły spożywcze. Importujemy głównie metale nieszlachetne (aluminium) oraz wyroby włókiennicze. W polskim eksporcie do ZEA należy zauważyć pozytywną tendencję polegającą na zdecydowanie rosnącym udziale produktów o wyższym zaawansowaniu technicznym (maszyny i urządzenia mechaniczne).
Na terenie ZEA działają polskie przedsiębiorstwa z następujących branż: naftowo-gazowej, budowlano-instalacyjnej, urządzeń klimatyzacyjnych, opakowań metalowych, mebli oraz usług geodezyjnych. Rosnącej wymianie handlowej towarzyszy zainteresowanie ze strony polskich firm udziałem w projektach inwestycyjnych na terenie ZEA. Rośnie również zainteresowanie w ZEA polskimi firmami z branży naftowo-gazowej.

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
stosunkowo duża stabilność polityczna ZEA, brak znaczącego wpływu ruchów fundamentalistycznych na politykę wewnętrzną (konsekwentnie realizowana wizja nowoczesnego państwa, w którym staroarabskie tradycje i fundamentalne zasady islamu łączą się z nowoczesnością i postępem cywilizacyjnym);
bardzo dobra sytuacja ekonomiczna (w 2003 r. - wzrost poziomu PKB o 12,5% w stosunku do 2002 r.);
bogate złoża surowców naturalnych (ZEA posiadają ok. 10% światowych zasobów ropy naftowej oraz piąte co do wielkości zasoby gazu ziemnego);
rozwój nowych gałęzi przemysłu w ZEA (chemiczny, metalurgiczny, maszynowy oraz handel i budownictwo);
wzrost w poszczególnych dziedzinach sektora pozanaftowego, tj. - oprócz przemysłu - w budownictwie, handlu, usługach i bankowości pomiędzy 7% a 12%;
dynamiczny rozwój sektora usług finansowych (w 2001 r. powołano Dubajskie Międzynarodowe Centrum Finansowe (DFIC), stanowiące pomost łączący rynki finansowe Wschodu i Zachodu);
bardzo duże rezerwy finansowe (szacowane na ponad 250 mld USD), inwestowane - w postaci udziałów kapitałowych - na rynkach zagranicznych (głównie Europa Zachodnia, USA, Bliski Wschód);
liczne strefy wolnocłowe, jak również zerowe stawki podatków od przedsiębiorstw i dochodów osobistych;
dynamiczny wzrost wymiany handlowej między Polską a ZEA;
obecność polskich obywateli w ZEA (ok. 850 osób, głównie kadra inżynierska, architekci, personel medyczny);
pomyślny rozwój dwustronnych kontaktów kulturalno-naukowych.

Przykładowe czynniki ograniczające współpracę:
duża konkurencja firm i przedsiębiorstw międzynarodowych;
umiarkowane zainteresowanie lokalnego biznesu prowadzeniem interesów z Polską;
brak wzajemnie zrównoważonego dialogu politycznego (brak w Polsce wizyt na wysokim szczeblu oraz odkładanie sprawy ew. ustanowienia placówki);

Ocena (szanse i zagrożenia)
ZEA są bardzo atrakcyjnym partnerem handlowym, szczególnie w zakresie eksportu towarowego. Nie ma żadnych barier finansowych ani administracyjnych ograniczających dostęp do rynku. Korzystać można z bogatych tradycji handlowych oraz rozbudowanej, nowoczesnej infrastruktury. Zróżnicowany krąg konsumentów w samych Emiratach, a przede wszystkim bardzo szerokie możliwości reeksportu towarów do innych państw regionu stwarzają korzystne warunki do ekspansji eksportowej.
Oprócz kluczowego dla gospodarki ZEA sektora naftowo-gazowego za perspektywiczne z punktu widzenia polskiego eksportu inwestycyjnego można uznać: przemysł chemiczny, branżę maszynową, energetykę, budownictwo przemysłowe i mieszkaniowe oraz przetwórstwo spożywcze.
Szansą dla polskich firm (produkcyjnych i handlowych) mogą być funkcjonujące w ZEA liczne strefy wolnocłowe (ZEA klasyfikowane są jako trzecie - po Hongkongu i Singapurze - pod względem wielkości centrum reeksportu na świecie). Istotną zachętą wydaje się również fakt, że generalnie w kraju tym nadal obowiązuje zerowa stawka podatku od przedsiębiorstw oraz dochodów osobistych.

PAŃSTWO KUWEJTU
Polska należy do grupy państw określanych przez władze kuwejckie jako "zaprzyjaźnione", co jest następstwem poparcia udzielonego Kuwejtowi podczas irackiej inwazji na Kuwejt w 1990 r. Gospodarka Kuwejtu prawie w całości opiera się na wydobyciu, przetwórstwie i eksporcie ropy naftowej i jej pochodnych. Stałym elementem kształtującym sytuację polityczno-gospodarczą kraju jest poziom cen tego surowca. Kuwejt stanowi otwarty i atrakcyjny rynek zbytu ze stosunkowo dużym i stałym potencjałem nabywczym sięgającym 8-9 mld USD w skali roku.
Wymiana handlowa Polski z Kuwejtem sprowadza się prawie wyłącznie do polskiego eksportu - od kilku lat między 8-11 mln USD rocznie. Import jest symboliczny i obejmuje głównie samochody sprowadzane do Polski w ramach mienia przesiedleńczego. W 2003 r. eksport wyniósł 9,5 mln USD (spadek o ok. 6% w stosunku do roku 2002). Za 6 miesięcy 2004 r. obroty wyniosły 5,2 mln USD (prawie wyłącznie nasz eksport). Podstawowymi pozycjami są wyroby stalowe, wyroby z miedzi, sprzęt AGD, cukier i produkty cukiernicze, mrożonki, tekstylia, meble, żarówki oraz części zamienne do pojazdów.

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
dynamiczny wzrost PKB Kuwejtu (w 2003 r. osiągnął wartość 43,1 mld USD - wzrost o 15% w stosunku do 2002 r.) i stosunkowo duży i stabilny potencjał nabywczy sięgający 8-9 mld w skali roku;
bogate złoża ropy naftowej szacowane na 12 mld ton;
sprawny system bankowy;
konieczność importu przez Kuwejt zdecydowanej większości towarów konsumpcyjnych i przemysłowych (atrakcyjny rynek zbytu);
wieloletnia tradycja kontaktów politycznych różnego szczebla, intensywny dialog polityczny i gospodarczy obecnie.

Czynniki ograniczające współpracę:
niski stopień dywersyfikacji gospodarki kuwejckiej - słabo rozwinięty przemysł pozanaftowy w Kuwejcie (jego udział w tworzeniu produktu krajowego brutto nie przekracza 3%);
wysoka konkurencja ze strony firm i przedsiębiorstw międzynarodowych.

Ocena (szanse i zagrożenia)
Do najbardziej perspektywicznych sektorów kuwejckiej gospodarki z punktu widzenia polskiego eksportu można zaliczyć m.in.: przemysł wydobywczy, przetwórstwo ropy naftowej i gazu, przemysł energetyczny, maszynowy, chemiczny, budowlany, usługi wykonawcze i konsultingowe (dla wysoko wykwalifikowanych firm doradczych i osób fizycznych).
Wśród aktualnych i perspektywicznych potrzeb kuwejckiego rynku wymienić należy dostawy: liczników energii elektrycznej i wodomierzy, wysokiej jakości sprzętu gospodarstwa domowego, elektroniki użytkowej, mebli, artykułów żywnościowych (w tym słodyczy, mleka w proszku, serów, przetworów owocowo-warzywnych).
Polska próbuje zainteresować Kuwejtczyków inwestycjami kapitałowymi w Polsce (petrochemia, sieć stacji paliwowych, system, bankowy hotelarstwo, lecznictwo sanatoryjne i turystyka).

12.6. Państwa ważne (Republika Iraku)

REPUBLIKA IRAKU
Szczególne znaczenie Iraku dla Polski wynika zarówno z zaangażowania wojskowego i politycznego, jak i wcześniejszych doświadczeń współpracy gospodarczej.
Zgodnie z przyjętą 21 sierpnia 2003 r. strategią polskiego udziału w misji stabilizacyjnej w Iraku, MSZ stało się odpowiedzialne za: informowanie polskich firm o możliwościach uczestniczenia w odbudowie Iraku, monitoring wdrażania projektów realizowanych w oparciu o polskie kredyty ubezpieczone w KUKE, działania promocyjne (wspólnie z MGiP i innymi resortami).
Mimo niesprzyjających uwarunkowań poziom wzajemnego handlu znacznie wzrósł w porównaniu z poprzednim okresem (w 2003 r. osiągnął niewiele ponad 7 mln USD, a w ciągu siedmiu miesięcy br. zbliżył się do 10 mln USD).

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
znaczny potencjał gospodarczy Iraku, szczególnie w sektorze naftowym;
dobre doświadczenia wynikające ze współpracy gospodarczej w przeszłości;
przyjęcie porozumienia Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych (KUKE) z tymczasowymi władzami Iraku i irackim bankiem handlowym (TBI) ws. finansowania i ubezpieczania eksportu do Iraku.


Czynniki ograniczające współpracę:
nieuregulowana kwestia zadłużenia irackiego wobec Polski (778,8 mln USD wg stanu na 31.08.2004 r. );
niestabilna sytuacja wewnętrzna i powolny proces stabilizacji państwa;
nieudane próby podjęcia współpracy z firmami USA w charakterze ich podwykonawców w kontraktach na odbudowę Iraku, finansowanych ze środków amerykańskich.

Ocena (szanse i zagrożenia)
Kluczowe znaczenie dla przyszłości Iraku będą mieć przebieg i rezultaty styczniowych wyborów w Iraku, a także dalsze postępy w normalizacji życia w tym kraju. W miarę stabilizowania się sytuacji politycznej w Iraku postępuje proces łagodzenia ograniczeń w handlu z tym krajem, czego widomym przejawem jest zniesienie przez RB ONZ embarga na handel z Irakiem, z wyłączeniem handlu uzbrojeniem.
W niedalekiej przyszłości największe możliwości sprzedaży będą miały artykuły rolno-spożywcze, lekarstwa i komponenty dla przemysłu farmaceutycznego, części zamienne i zespoły do poprzednio dostarczonych maszyn i urządzeń, środki ochrony roślin, maszyny i urządzenia dla przemysłu, energetyki, transportu i rolnictwa.
Ministerstwo Planowania i Rozwoju Iraku w kwietniu br. opracowało program kompleksowej odbudowy i modernizacji kraju w podziale na poszczególne sektory gospodarcze. Program zawiera 727 konkretnych propozycji dla inwestorów zagranicznych, zainteresowanych udziałem w ich realizacji. Biorąc pod uwagę doświadczenie i potencjał polskich przedsiębiorstw, powinny one aktywnie uczestniczyć w implementacji wybranych projektów.

13. Afryka

13.1. Ogólna charakterystyka
Afryka od wielu dziesięcioleci stanowi symbol kontynentu pogrążonego w chronicznej nędzy i niezdolnego do wypracowania mechanizmów sprawnego rządzenia. Na jej terytorium koncentruje się większość poważnych sytuacji konfliktowych, które w powiązaniu z klęskami żywiołowymi stwarzają niezwykle silną presję migracyjną, głównie w kierunku najbliższej geograficznie Europy.
Państwa afrykańskie stanowią prawie jedną trzecią składu Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych, posiadają również niewyczerpany rezerwuar strategicznych zasobów surowcowych. Powinno to skłaniać nasz kraj do aktywnego udziału w międzynarodowych programach działań na rzecz rozwiązywania systemowych problemów tego kontynentu.
Rok 2000 stanowił przełomową datę w tendencjach rozwojowych Afryki, szczególnie Afryki subsaharyjskiej. Pomimo wyraźnego zwolnienia światowego rozwoju gospodarczego na przestrzeni ostatnich lat, wzrost gospodarczy Afryki subsaharyjskiej (bez RPA) utrzymywał się na poziomie powyżej 3% rocznie. Według szacunków MFW osiągnięcie tzw. Rozwojowych Celów Milenijnych wymagać będzie jednak wzrostu powyżej 7% w skali roku, co aktualnie wykazuje jedynie sześć krajów afrykańskich.
Powyższym tendencjom towarzyszą procesy wzmacniania struktur integracyjnych Afryki, przede wszystkim poprzez utworzenie Unii Afrykańskiej oraz programu Nowe Partnerstwo dla Rozwoju Afryki (NEPAD - New Partnership for Africa's Development). Spowodowały one, że kwestie rozwoju Afryki i dostarczanej w tym kontekście pomocy międzynarodowej stały się głównym punktem światowej agendy zarówno na forum organizacji o charakterze globalnym (ONZ, G-8), jak i regionalnym (UE). Ponieważ - zgodnie z porozumieniem z Monterrey - środki przekazywane w ramach pomocy krajom afrykańskim zostaną zwiększone (17 mld USD na lata 2002-2006), należy oczekiwać pozytywnych skutków dla Afryki.

13.2. Sytuacja polityczna
Chroniczne kryzysy polityczne i sytuacje konfliktowe w państwach Afryki stanowią główną przeszkodę w realizacji ich planów rozwojowych, a także w zacieśnianiu współpracy z takimi państwami jak Polska. Utworzenie Unii Afrykańskiej i sformułowany przez nią program działania zostały dobrze przyjęte przez partnerów zewnętrznych. Pogłębieniu ich wzajemnego zaufania ma służyć NEPAD.
Po zamachach z 11 września 2001 r. Afryka stała się ważnym ogniwem światowego frontu walki z terroryzmem. Ryzyko zakłócenia regularnych dostaw ropy naftowej z Bliskiego Wschodu spowodowało wzrost zainteresowania zasobami afrykańskimi, przede wszystkim znad Zatoki Gwinejskiej. Pojawiły się jednocześnie przesłanki dla rozwiązania niektórych konfliktów i stopniowej stabilizacji kontynentu.

13.3. Zaangażowanie UE
Największe znaczenie w kontekście celów polityki rozwojowej UE oraz zaangażowanych przez nią środków w regionie ma porozumienie UE-AKP (Afryka, Karaiby, Pacyfik) z 23 czerwca 2000 r. z Cotonou. W okresie między wrześniem 2002 r. a grudniem 2007 r. UE planuje wynegocjowanie Układów o Partnerstwie Gospodarczym (EPA) z najbardziej rozwiniętymi gospodarczo państwami lub grupami państw AKP, tak aby mogły one wejść w życie z dniem 1 stycznia 2008 r.
Polityka UE wobec Afryki Północnej jest realizowana w ramach powołanego w 1995 r. Partnerstwa Eurośródziemnomorskiego (Procesu Barcelońskiego). Głównym instrumentem finansowym realizacji Procesu jest Program MEDA. W latach 2002-2006 Unia przeznaczyła na ten cel 5,35 mld euro. Wprowadzono ponadto instrument finansowy FEMIP Europejskiego Banku Inwestycyjnego. W 2010 r. przewidziane jest powołanie na bazie aktualnie zawieranych umów stowarzyszeniowych Eurośródziemnomorskiej Strefy Wolnego Handlu.

13.4. Obecność Polski
Z punktu widzenia polskich interesów najbardziej perspektywicznymi partnerami są państwa Afryki Północnej oraz niektóre państwa subsaharyjskie. Polska odnotowuje ujemne saldo w wymianie handlowej z krajami Afryki subsaharyjskiej, częściowo rekompensowane wyraźną nadwyżką w stosunku do krajów Afryki Północnej. W zasadzie eksport do krajów Afryki w 2003 r. utrzymał się na poziomie w 2002 r. Jego spadek nastąpił w odniesieniu do tradycyjnych rynków, np. na skutek zmniejszenia dostaw części i wyposażenia samochodów oraz węgla do Egiptu, statków i pojazdów oraz wyrobów metalowych do Maroka. Jednocześnie można zaobserwować niewielki wzrost eksportu na inne rynki afrykańskie, tj. do Nigerii oraz RPA, a także na te, które do tej pory nie odgrywały istotnej roli w naszym eksporcie jak: Mauretania, Mozambik, Demokratyczna Republika Konga, Malawi czy Namibia.
Saldo wzajemnych obrotów handlowych z Afryką w 2003 r. było ujemne dla Polski i wyniosło 116,6 mln USD . W ostatnich latach gros obrotów handlowych Polski z Afryką (ponad 90%) przypadało na 5 krajów tworzących tzw. Afrykańską Strefę Śródziemnomorską (Maroko, Tunezja, Algieria, Egipt i Libia), Republikę Południowej Afryki oraz 2 kraje Afryki Zachodniej: Nigerię i Wybrzeże Kości Słoniowej.
W polskim eksporcie do Afryki istotne pozycje stanowiły: statki i pojazdy - ok. 22%, produkty pochodzenia zwierzęcego - ok. 17%, maszyny i urządzenia - ok. 12%, produkty mineralne - ponad 10%, wyroby metalowe - 9%, gotowe art. spożywcze - ok. 7%, produkty przemysłu chemicznego - ok. 6% oraz produkty pochodzenia roślinnego, papier i ścier drzewny, tworzywa sztuczne - po 4%.
W imporcie do Polski występowały głównie: produkty pochodzenia roślinnego i gotowe art. spożywcze - ponad 30% (kauczuk naturalny, kakao, kawa, herbata, tytoń, owoce, alkohol), produkty mineralne - ponad 30%, w tym: fosforyty, rudy żelaza, manganu i chromu, pojazdy i statki - ponad 20%, różny sprzęt i urządzenia - 11%, wyroby tekstylne - ok. 8%.
Rzeczywista wymiana handlowa z krajami Afryki jest wyższa, bowiem wiele transakcji handlowych jest zawieranych i realizowanych za pośrednictwem firm z krajów trzecich, głównie Niemiec, Szwajcarii, Austrii czy Francji. Powoduje to w konsekwencji znaczne zniekształcenie danych, szczególnie w wymianie handlowej z krajami Afryki Płn., ale też np. z RPA.
W prawie 40-letniej historii naszych stosunków handlowych z krajami afrykańskimi na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, iż firmy polskie niejednokrotnie od podstaw tworzyły w niektórych krajach pewne gałęzie przemysłu, uczestnicząc w realizacji wielu ważnych dla gospodarek narodowych tych krajów przedsięwzięciach inwestycyjnych, takich jak budowa fabryk kwasu siarkowego, cukrowni, cementowni, stoczni, obiektów hydrotechnicznych, dróg i mostów (Libia, Algieria, Nigeria, Angola). Na rynku afrykańskim działa kilka spółek z kapitałem polskim.
Podpisane w ub. roku porozumienie Polski z Angolą dotyczące restrukturyzacji zadłużenia powinno doprowadzić do normalizacji stosunków gospodarczych między naszymi krajami.
W odniesieniu do wielkości dynamiki i struktury, polskiego importu z krajów afrykańskich można stwierdzić, iż w wielu przypadkach jest to tzw. monokultura; dotyczy to np. fosforytów z Maroka, ropy naftowej z Algierii, kawy z Ghany, tytoniu z Zimbabwe czy skór z Namibii.
Mając na uwadze nowe uwarunkowania dotyczące podstaw prawno-traktatowych -- UE-AKP oraz Euromed (Proces Barceloński-UE - umowy stowarzyszeniowe) i postępujący proces liberalizacji wymiany handlowej, szczególnie w zakresie towarów przemysłowych (przewidywane utworzenie strefy wolnego handlu do końca 2010 r. w odniesieniu do krajów Euromed oraz do 2008 r. w zakresie krajów ACP) istnieją potencjalnie duże szanse na zwiększenie wymiany handlowej z krajami Afryki.

13.5. Państwa priorytetowe (Arabska Republika Egiptu, Algierska Republika Ludowo- Demokratyczna, Królestwo Maroka, Republika Tunezji, Republika Południowej Afryki)

ARABSKA REPUBLIKA EGIPTU
Egipt należy do głównych partnerów politycznych wśród państw arabskich oraz do grona najważniejszych partnerów politycznych i gospodarczych Polski spośród państw pozaeuropejskich. Wartość polskiego eksportu wynosiła: 94,3 mln USD w 2001 roku, 89,2 mln USD w 2002 roku i 80,6 mln USD w 2003 roku. W 2004 roku (dane za 5 miesięcy) polski eksport wyniósł 20,2 mln USD. Polska ma dodatnie saldo we wzajemnych polsko-egipskich obrotach handlowych.
W ostatnich latach na skutek problemów wewnętrznych i zewnętrznych, dynamika wzrostu gospodarczego uległa pewnemu osłabieniu. Od trzech lat egipska gospodarka przeżywa recesję, zaś perspektywy poprawy są niewielkie. Niekorzystna sytuacja gospodarcza spowodowała drastyczne obniżenie egipskiego importu ogółem, w tym importu z Polski. W porównaniu z rokiem poprzednim, wartość polskiego eksportu w 2003 roku zmniejszyła się o blisko 20 mln USD.
Równocześnie w strukturze towarowej polskiego eksportu nastąpiły pewne przesunięcia. O ile, podobnie jak w latach poprzednich, pierwsze miejsce zajmuje węgiel koksujący, to na kolejnych pozycjach plasują się wyroby z metali nieżelaznych, maszyny i urządzenia, mleko w proszku oraz wyroby gumowe. Struktura polskiego importu nie odbiegała od tej z lat poprzednich. Główną pozycję stanowiły wyroby z tworzyw sztucznych, a następnie warzywa, materiały i wyroby włókiennicze.

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
objęcie Polski instrumentami preferencji handlowych, wynikających z akcesji do UE, ułatwiające Polsce eksport do Egiptu i poprawę jego konkurencyjności;
długoletnie tradycje wzajemnej współpracy gospodarczej i kontaktów politycznych;
wzrost kontaktów biznesowych;
rosnąca aktywność małych i średnich firm obu krajów, głównie z sektora prywatnego (ich zainteresowanie koncentruje się na poszukiwaniu partnerów, przede wszystkim do realizacji polskiego eksportu wyrobów przemysłu maszynowego, drzewnego, papierniczego i wyrobów chemicznych. Ze strony egipskiej zainteresowanie skupia się na znalezieniu odbiorców wyrobów przemysłu odzieżowego, tekstylnego, artykułów rolno-spożywczych, skór, obuwia oraz wyrobów rzemiosła);
intensywny rozwój działalności bilateralnych zrzeszeń przedsiębiorców;
intensywny rozwój kontaktów politycznych i gospodarczych;
rozwój bezpośrednich kontaktów wojskowych;
dynamiczny rozwój współpracy międzyregionalnej ;
szeroka współpraca kulturalno-naukowa (głównie w dziedzinie archeologii i konserwacji zabytków);
istotne znaczenie Egiptu w polityce międzynarodowej, aktywność na forum organizacji międzynarodowych i regionalnych oraz duży autorytet tego państwa wśród państw arabskich i islamskich.

Czynniki ograniczające współpracę:
niski stopień dywersyfikacji struktury eksportu, nie wykorzystujący w pełni potencjalnych możliwości;
niski stopień przetworzenia eksportowanych produktów;
korzystanie w dużym stopniu z pośredników w wymianie handlowej z Egiptem.

Ocena (szanse i zagrożenia)
Mając na uwadze nowe uwarunkowania wynikające z członkostwa Polski w Unii Europejskiej i objęcie Polski instrumentami preferencji handlowych istnieją potencjalnie duże szanse na zwiększenie wymiany handlowej z Egiptem.
Z analizy bieżącego i przewidywanego popytu rynku egipskiego na dobra importowane wynika, iż potencjalnie atrakcyjny dla Polski może być eksport węgla, koksu, chemikaliów, nawozów sztucznych, barwników syntetycznych i farmaceutyków, wyrobów przemysłu drzewnego i papierniczego, wyrobów hutniczych, dóbr inwestycyjnych (wyposażenia pieców wapienniczych, maszyn, urządzeń i części zamiennych dla przemysłu włókienniczego, maszyn poligraficznych, sprzętu medycznego, urządzeń pomiarowych, sprzętu spawalniczego), samochodów ciężarowych i autobusów oraz towarów konsumpcyjnych (trwałego użytku - sprzęt AGD, porcelana stołowa, szkło; spożywczych - mięso, mleko w proszku, fasola). W ostatnim okresie szczególnie dynamicznie rozwija się eksport polskiego drewna i jego przetworów, co stanowi pozytywną przesłankę dalszego rozwoju współpracy w tym zakresie.
Istnieją ponadto szanse włączenia się polskich firm w realizację dużych projektów związanych z rozwojem i urbanizacją południa Egiptu. Możliwości rozszerzenia wzajemnej współpracy rysują się też w podejmowaniu przez polskie firmy wspólnych przedsięwzięć gospodarczych z partnerami egipskimi, np. przy utrzymywaniu eksploatacji już istniejących zakładów wytwórczych, ich rozbudowie i modernizacji, a także poprzez udział w budowie nowych inwestycji w takich dziedzinach egipskiej gospodarki, jak: energetyka, eksploatacja ropy naftowej (głównie w zakresie rozbudowy platform wiertniczych), motoryzacja, ochrona środowiska i turystyka, przemysł chemiczny (np. przerób egipskich fosforytów przy wykorzystaniu polskich technologii). Ponadto istnieją realne perspektywy rozwijania współpracy w przetwórstwie żywności, metalurgii, przemyśle tekstylnym, stoczniowym oraz cementowym.
Ważnym obszarem rozwijania współpracy będzie w najbliższych latach turystyka. W 2003 r. Egipt odwiedziło ok. 120 tys. polskich turystów (w 2004 r. 92 tys. - dane za 8 miesięcy, w 2002 r. - 85 tys.).

ALGIERSKA RAPUBLIKA LUDOWO-DEMOKRATYCZNA
Aktualnie Algieria, obok Egiptu, jest najważniejszym partnerem eksportowym Polski (eksport rocznie na poziomie ok. 75-85 mln USD). Polska odnotowuje bardzo korzystne saldo obrotów handlowych z tym krajem. W 2003 r. najistotniejszą pozycję w polskim imporcie z Algierii stanowiły statki (ok. 87%), wysyłane z Algierii do remontu w Polsce. Wyremontowane jednostki odsyłane do Algierii znalazły wyraźne odbicie w strukturze naszego eksportu, stając się, obok mleka w proszku, istotną pozycją (ok. 20%-16, 6 mln USD) w wywozie do Algierii.

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
relatywnie wysoki wzrost poziomu PKB w Algierii (7,3%) oraz nadwyżka finansowa ok. 40 mld USD;
znaczna pozycja Algierii w polskim eksporcie;
postępująca dywersyfikacja struktury towarowej polskiego eksportu;
znaczne zasoby surowcowe.
Czynniki ograniczające współpracę:
niski stopień przetworzenia eksportowanych z Polski produktów;
zagrożenia stabilności Algierii działaniami fundamentalistycznymi i terrorystycznymi.

Ocena (szanse i zagrożenia)
Realne szanse na zwiększenie polskiego eksportu istnieją w zakresie sprzedaży towarów ważnych dla gospodarki algierskiej, w tym: materiałów budowlanych, węgla, leków oraz komponentów i półproduktów do ich wytwarzania, w dziedzinie gospodarki wodnej - usługi hydrotechniczne i budowlane, ochrony środowiska - dostawy i instalacja specjalistycznych urządzeń, w zakresie wybranych inwestycji i dostaw w sektorze ropy naftowej i gazu, w przemyśle petrochemicznym i górnictwie, w sektorze transportowym i budowlanym, gospodarce morskiej - ew. w zakresie dostaw statków, kutrów dla rybołówstwa, maszyn i urządzeń dla rolnictwa, sprzętu gospodarstwa domowego, szkła gospodarczego.
Objęcie Polski instrumentami preferencji handlowych, wynikającymi z akcesji do UE powinno w istotny sposób wpłynąć na ułatwienie w dostępie do rynku. W związku radykalnymi reformami gospodarczymi w Algierii istnieje potencjalnie szansa dla przedsiębiorców polskich powrotu na rynek algierski w zakresie realizacji projektów infrastrukturalnych (głównie budowlanych).
Otwarcie rynku Algierii będzie stanowić dla Polski szansę poszerzenia wzajemnych stosunków gospodarczych. Istotne w tym kontekście będzie efektywne wykorzystanie możliwości wynikających z członkostwa Polski w UE, w tym instrumentów stosowanych przez państwa unijne do wygenerowania nowych szans ekspansji gospodarczej na ten ważny rynek.
Ponadto Algieria oczekuje od Polski trwałego dialogu politycznego, doradztwa ekonomicznego, doradztwa w zakresie polskich doświadczeń związanych z transformacją systemową, zaangażowania inwestycyjnego oraz wsparcia w działaniach na rzecz umocnienia bezpieczeństwa wewnętrznego i modernizacji armii.

KRÓLESTWO MAROKA
Maroko jest od wielu lat istotnym partnerem naszego kraju, jako ceniony sojusznik świata zachodniego i tradycyjnym partnerem handlowym (z poziomem obrotów 85 - 95 mln USD). W ostatnich latach polski eksport utrzymywał się na poziomie ok. 45 mln. USD rocznie. Spadek wartości eksportu w 2003 r. o ok. 11% (do 40 mln USD) spowodowany został głównie zmniejszonymi dostawami siarki i metali oraz wyrobów metalowych, przy jednoczesnym blisko dwukrotnym wzroście zakupów produktów pochodzenia roślinnego (warzywa i owoce), ponad 30% wzroście importu produktów mineralnych (gł. fosforytów) i ponad 17% wzroście zakupów materiałów włókienniczych i odzieży. Do istotnych w naszym eksporcie w 2003 r. należały ponadto takie towary jak: maszyny i urządzenia (ok. 16%), metale i wyroby z metali (ok. 12%) oraz produkty pochodzenia zwierzęcego (ok.7%). Reaktywowany został eksport węgla na ten rynek, co powinno przyczynić się w 2004 r. i kolejnych latach do poprawy bilansu naszych obrotów.
W imporcie główną pozycję od wielu lat stanowią fosforyty (ok. 50% wartości importu). Ponadto do istotnych towarów w naszym imporcie należą: maszyny i urządzenia (ok. 19%), materiały i wyroby włókiennicze (ponad 17%) oraz produkty pochodzenia roślinnego (ponad 11%).

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
duża stabilność polityczna i gospodarcza Maroka;
relatywnie wysoki wzrost poziom PKB (5,5%);
szeroko rozwinięte stosunki Maroka z Unią Europejską (w swych stosunkach z UE dąży do uzyskania specjalnego statusu wzmocnionego partnerstwa);
objęcie Polski preferencjami handlowymi w związku z akcesją do UE.

Czynniki ograniczające współpracę:
zagrożenie dla stabilizacji Maroka spowodowane nierozwiązanym konfliktem o Saharę Zachodnią.

Ocena (szanse i zagrożenia)
Podejmowane przez władze marokańskie przedsięwzięcia inwestycyjne i możliwość udziału w licznych przetargach firm polskich stwarza potencjalnie szanse dla naszych przedsiębiorstw zaistnienia w realizacji szeregu projektów, głównie o charakterze projektowym i montażowym, związanych z rozbudową szeroko pojętej infrastruktury (energetyka, systemy wodno-kanalizacyjne, autostrady), w tym w ramach kredytów udzielanych przez światowe instytucje finansowe (również na zasadzie poddostawców renomowanych firm z b. 15-tki). Nie wyklucza się też współpracy w sektorze rybołówstwa.
Istnieją również możliwości eksportu maszyn i urządzeń rolniczych, artykułów rolno-spożywczych, farmaceutyków, mebli, wyrobów ze szkła, sprzętu medycznego, silników oraz sprzętu telekomunikacyjnego.
Niemniej jednak, brak jest takiej dynamiki współpracy gospodarczej, jaka w ostatnich latach charakteryzowała współpracę Polski z Algierią. Skłaniać to powinno do przeprowadzenia pogłębionej analizy możliwości zwiększenia naszego eksportu na ten rynek, również przy wykorzystaniu mechanizmów wynikających z naszego członkostwa w UE.

REPUBLIKA TUNEZJI
Tunezja jest ważnym dla Polski partnerem w Afryce Płn. Jednakże Polska odnotowuje rokrocznie saldo ujemne (ponad 50 mln USD) w wymianie handlowej (Tunezja jest spośród krajów afrykańskich głównym dostawcą do Polski wyrobów włókienniczych - ponad 30%). Zawarte w ubiegłym roku kontrakty na dostawy do Tunezji wyrobów metalowych (ok. 65% udziału w wpłynęły na b. dynamiczny wzrost naszego eksportu na ten rynek (w I półroczu br. odnotowany został ponad 6-krotny wzrost polskiego eksportu na rynek tunezyjski).
W pierwszym półroczu 2004 r. najważniejsze grupy towarowe w polskim eksporcie do Tunezji obejmowały: wyroby z metali (ok. 65%), pojazdy (9,0%), maszyny i urządzenia (7,0%), artykuły spożywcze, w tym głównie nabiał (2%), pozostałe (17,0% - w tym m.in.: produkty mineralne, produkty przemysłu chemicznego, tworzywa sztuczne i wyroby włókiennicze, po ok. 1%).
Po stronie polskiego importu w pierwszym półroczu 2004 r. dominującymi pozycjami były maszyny i urządzenia (ok. 51%), wyroby włókiennicze (ponad 30%) oraz produkty mineralne (ponad 16%).

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
stosunkowo wysoki PKB Tunezji (6%), najwyższy z krajów Maghrebu dochód na jednego mieszkańca (w 2002 r. 2099 USD), co sprzyja utrzymaniu spokoju społecznego;
znaczne bogactwa naturalne (ropa naftowa, złoża fosforytów, rud żelaza, ołowiu i cynku);
dobrze rozwinięty sektor usług;
stabilna sytuacja wewnętrzna polityczna i gospodarcza;
aktywna współpraca z UE (w oparciu o umowę stowarzyszeniową);
ożywione kontakty wysokiego szczebla oraz dobra współpraca resortów spraw zagranicznych;
nawiązanie w kwietniu 2001 r. bezpośrednich kontaktów między prywatnymi przedsiębiorstwami obu krajów i podpisanie w Tunisie porozumienia o utworzeniu Polsko-Tunezyjskiej Izby Handlowej i jej tunezyjskiego odpowiednika;
dynamiczny wzrost ruchu turystycznego do Tunezji (w 2003 r. Tunezję odwiedziło blisko 60 tys. Polaków, podczas gdy do Polski przybyło w tym okresie 1251 obywateli Tunezji).

Czynniki ograniczające współpracę:
niewielki stopień dywersyfikacji polskiego eksportu do Tunezji;
korzystanie z pośredników w handlu (dwie trzecie wartości handlu realizowane jest za pośrednictwem firm z krajów trzecich, głównie UE).

Ocena (szanse i zagrożenia)
Uczestnictwo Tunezji w Partnerstwie Eurośródziemnomorskim stwarza także nowe szanse dla naszej współpracy gospodarczej w ramach mechanizmów UE.
Ze względu na objęcie Polski preferencjami handlowymi wynikającymi z naszej akcesji do UE - istnieją korzystne warunki dla dalszego rozwoju polsko-tunezyjskiej wymiany handlowej (w tym przede wszystkim naszego eksportu maszyn i urządzeń). Tunezja w największym stopniu z krajów Euromedu korzysta z pomocy MEDA. Być może polscy specjaliści (m.in. lekarze) będą mogli uczestniczyć w realizacji projektów w ramach MEDA.
Biorąc pod uwagę priorytetowe nakłady inwestycyjne na rolnictwo i przetwórstwo żywności oraz transport i ochronę środowiska można stwierdzić, iż szczególnie korzystne warunki i przesłanki dla zwiększenia polskiego eksportu do Tunezji istnieją w następujących dziedzinach/branżach: maszyny rolnicze oraz urządzenia dla przemysłu rolno-spożywczego; sprzęt wiertniczy oraz sprzęt do budowy oczyszczalni ścieków i stacji uzdatniania wody; dostawy pomp, rur, zaworów i innych elementów dla budownictwa, dostawy artykułów spożywczych, sprzęt rybacki, środki transportu.
Mało realna natomiast wydaje się możliwość realizacji dużych projektów o charakterze inwestycyjnym, choć nie można wykluczyć udziału polskich przedsiębiorstw na zasadach podwykonawców.

REPUBLIKA POŁUDNIOWEJ AFRYKI
Republika Południowej Afryki, jak na warunki afrykańskie, stanowi potęgę gospodarczą i polityczną. Odgrywa istotną rolę w rozwoju współpracy na kontynencie i w programie odbudowy ekonomicznej (NEPAD i Unia Afrykańska). Aktywnie uczestniczy w najważniejszych próbach mediacyjnych podejmowanych na rzecz zakończenia chronicznych konfliktów zbrojnych oraz jest miejscem istotnych inicjatyw międzynarodowych, pozwalających jej na występowanie w roli rzecznika krajów rozwijających się i biednych. RPA pozostaje również główną potęgą militarną w Afryce.
Obecne stosunki Polski z RPA nie odzwierciedlają ich potencjalnych możliwości. Obroty handlowe kształtują się na stosunkowo niskim poziomie, przy ujemnym dla naszego kraju bilansie handlowym (ok. 50 mln USD).
W ostatnim okresie odnotowuje się korzystne zmiany w strukturze polskiego eksportu na korzyść zwiększenia udziału wyrobów przemysłu elektromaszynowego. W 2003 r. najważniejsze pozycje w naszym eksporcie do RPA obejmowały: produkty pochodzenia roślinnego (20,8%), maszyny i urządzenia (35,8% produkty przemysłu chemicznego (14,7%), tworzywa sztuczne (8,2%), pojazdy (6,0%), wyroby z metali (4,8%). Obserwuje się wzrost dostaw takich towarów jak: ciągniki, części do samochodów, kable, maszyny dla przemysłu spożywczego, szkło, produkty spożywcze, wyroby chemiczne.
Struktura importu z RPA jest stosunkowo stabilna. Polski import z rynku południowoafrykańskiego tradycyjnie zdominowany jest przez surowce mineralne, głównie wysokiej jakości rudy żelaza, manganu, chromu i tytanu oraz koncentraty tych metali. Stanowiły one w 2003 r. 32,6% globalnego importu z tego rynku. Ponadto, do istotnych pozycji importowych z Republiki Południowej Afryki zalicza się również: maszyny i urządzenia (19,7%), owoce (16,8%), produkty przemysłu chemicznego (6,4%), metale i wyroby z metali (5,6%), wyroby ze skóry (5,5%). Ostatnio można zaobserwować spadek udziału w imporcie produktów mineralnych (stanowiły one dotąd ok. 70% importu) na korzyść takich towarów, jak: owoce, maszyny i urządzenia, produkty chemiczne.

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
wysoki wskaźnik PKB;
duże bogactwa naturalne;
dynamiczna wymiana handlowa między Polską a RPA (udział polskiego eksportu w wymianie handlowej z RPA wynosi ponad 30%);
intensywna współpraca RPA z UE (jako jedyne państwo dialogu UE-AKP RPA ma podpisaną umowę bilateralną z UE dot. współpracy gospodarczej).

Czynniki ograniczające współpracę:
niestabilność polityczna RPA, przestępczość.
Ocena (szanse i zagrożenia)
Uruchamiane w Republice Południowej Afryki programy rozwoju w niektórych dziedzinach gospodarki stwarzają możliwości bardziej dynamicznego wzrostu eksportu i rozwoju współpracy gospodarczej. Zachęcające perspektywy rysują się w dziedzinie współpracy przemysłów obronnych, której ramy traktatowe nadane zostały porozumieniem z 1999 r.
Rozwojowi współpracy sprzyjać również powinny planowane inwestycje w górnictwie, sektorze chemicznym i przemyśle spożywczym oraz wzrastające zapotrzebowanie Południowej Afryki na usługi transportowe i środki transportu lotniczego i morskiego, na sprzęt górniczy oraz ciągniki i maszyny rolnicze.
Uwzględniając powyższe należy przewidywać, że rokującymi perspektywy rozwoju w zakresie eksportu lub współpracy gospodarczej powinny być w najbliższej przyszłości urządzenia i sprzęt elektryczny, m.in. generatory mocy, materiały i sprzęt dla budownictwa, sprzęt transportowy, maszyny dla przemysłu spożywczego, sprzęt specjalny, urządzenia górnicze.
Można liczyć również na dalszy wzrost eksportu w zakresie towarów spożywczych i produktów chemicznych oraz na rozwój współpracy w dziedzinie przemysłu farmaceutycznego i kosmetycznego, a także sprzętu medycznego.
Ze względu na fakt, iż przedmiotem eksportu są głównie towary przemysłowe (ok. 80% naszego eksportu) objęcie Polski preferencjami handlowymi w ramach Umowy UE-AKP powinno przyczynić się do jego wzrostu. Jednocześnie w wyniku liberalizacji stawek celnych zwiększy się też równolegle import do Polski, co spowoduje w konsekwencji utrzymanie się wysokiego salda ujemnego w naszych obrotach z tym krajem.
Obok wymiany handlowej istnieją też szanse na dalszy napływ południowoafrykańskich inwestycji do Polski (np. w hotelarstwie czy budowie autostrad). Istnieją też możliwości nawiązania współpracy w górnictwie.

13.6. Państwa ważne (Wielka Libijska Arabska Dżamahirija, Federalna Republika Nigerii, Republika Kenii, Republika Angoli, Demokratyczna Republika Konga, Republika Ghany)

WIELKA LIBIJSKA ARABSKA DŻAMAHIRIJA
Relatywnie silna gospodarczo Libia powraca do społeczności międzynarodowej w wyniku zniesienia sankcji RB NZ i UE (militarnych i gospodarczych) oraz decyzji władz libijskich o likwidacji, pod kontrolą międzynarodową, broni masowego rażenia.
W polsko-libijskich stosunkach handlowych, w porównaniu z rokiem 2003, odnotowano wzrost polskiego eksportu o 53%. Odnotowano także zjawisko reeksportu polskich produktów przez firmy Europy Zachodniej, głównie wyrobów mleczarskich. W 2003 r. Polski eksport do Libii obejmował głównie maszyny i urządzenia (tokarki, obrabiarki, kotły, pompy, maszyny budowlane), tworzywa sztuczne (głównie materiały budowlane i opakowania), wyroby z metali nieszlachetnych (rury, kable), wyroby przemysłu papierniczego, produkty pochodzenia zwierzęcego (głównie sery), sprzęt transportowy (jednostki pływające, pojazdy i części zamienne), wyroby różne (m.in. meble).

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
podejmowanie przez Libię reform gospodarczych (m.in. rozpoczęcie procesu prywatyzacji);
obniżenie stóp procentowych;
wstępna deklaracja Libii w sprawie akceptacji procesu barcelońskiego;
zniesienie sankcji nałożonych na Libię;
długoletnie tradycje współpracy gospodarczej Polski z Libią (w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych Libia należała do naszych czołowych partnerów w grupie krajów rozwijających się).

Czynniki ograniczające współpracę:
brak ostatecznego uregulowania kwestii wzajemnych rozliczeń finansowych;
stosunkowo nieefektywny libijski system administracyjno-prawny, stanowiący poważne utrudnienie dla potencjalnych inwestorów;
brak dwustronnych umów dot. podwójnego opodatkowania oraz wzajemnego popierania i ochrony inwestycji.

Ocena (szanse i zagrożenia)
Do działań niezbędnych dla zwiększenia polsko-libijskich kontaktów handlowych można zaliczyć rozwiązanie problemu zadłużenia, pogłębienie wiedzy na temat Libii i warunków prowadzenia współpracy gospodarczej.
Dalsza współpraca z tym krajem zależeć będzie w dużym stopniu od sposobu rozwiązania kwestii wzajemnych rozliczeń finansowych, tj. zadłużenia Libii wobec polskich przedsiębiorstw (88,2 mln USD) oraz należności libijskich z tytułu kredytów i depozytów CBL w NBP w wysokości 32,9 mln USD wg stanu na 30.09.2004 r. libijskich depozytów w NBP. Rozmowy prowadzone przez NBP i MF ze stroną libijską nie przyniosły na razie konkretnych rezultatów, a w konsekwencji polscy eksporterzy nie mogą liczyć na objęcie ich instrumentami finansowego wsparcia i zabezpieczenia transakcji handlowych. W efekcie poziom eksportu jest znacznie niższy od potencjalnego.
Po rozwiązaniu kwestii wzajemnego zadłużenia istnieją realne perspektywy rozwijania dwustronnej współpracy gospodarczej i częściowej odbudowy pozycji polskich przedsiębiorstw na rynku libijskim. Największe perspektywy kooperacji stwarza sektor energetyczny, metalurgia (w tym obsługa procesów produkcyjnych i remonty już istniejących urządzeń, a także ich modernizacja), budowa szeroko pojętej infrastruktury, budowa i modernizacja portów, prace przy realizacji III etapu projektu Wielkiej Sztucznej Rzeki, produkcja traktorów i maszyn rolniczych, dostawy szerokiej gamy artykułów konsumpcyjnych, wyrobów włókienniczych, artykułów gospodarstwa domowego, pomp, klimatyzatorów itp.
Libia zadeklarowała wstępnie gotowość akceptacji wszystkich warunków tzw. procesu barcelońskiego, co jest warunkiem negocjowania z UE umowy stowarzyszeniowej, w tym umowy o wolnym handlu. Obok wymiany handlowej Polska ma znaczące możliwości włączenia się w proces unowocześniania libijskiej gospodarki w takich dziedzinach, jak infrastruktura komunikacyjna, przemysł stoczniowy, chemia i petrochemia.
Libia wspólnie z Algierią, Marokiem, Tunezją, Mauretanią i Egiptem tworzy tzw. afrykańską strefę śródziemnomorską (inna nazwa - Związek Maghrebu Arabskiego), ważną z punktu widzenia interesów gospodarczych Polski w Afryce, a także szeroko pojętych interesów Unii Europejskiej, która zamierza utworzyć w tym regionie eurośródziemnomorską strefę wolnego handlu. Udział tych 5 krajów w eksporcie Polski do Afryki oscyluje w granicach 70%, co świadczy o znacznej koncentracji obrotów handlowych z tym regionem geograficznym.

FEDERALNA REPUBLIKA NIGERII
Nigeria jest ważnym partnerem gospodarczym Polski w Afryce Zachodniej. Jednakże udział Polski w imporcie nigeryjskim jest dotychczas znikomy. Wymiana handlowa Polski z Nigerią stanowi ok. 4% wartości obrotów z kontynentem afrykańskim. Obroty towarowe za 2003 r. wyniosły 39,9 mln USD, w tym: eksport 38,6 mln USD (ponad 4 % wzrost w porównaniu do 2002 r., a import 1,3 mln USD i był o ponad 15% niższy niż w 2002 r.). W 2003 roku główną pozycję w naszym eksporcie stanowiły pojazdy (ok. 27%). Kolejne pozycje to: papier (ok. 19%), wyroby metalowe i ze stali (ponad 16%) oraz produkty pochodzenia roślinnego (ok. 11%).
Odnotowano dość dynamiczny wzrost dostaw na rynek nigeryjski wyrobów stalowych, który jest wynikiem postępującej prywatyzacji przemysłu nigeryjskiego i zapotrzebowania na te wyroby w związku z remontami i modernizacją szeregu zakładów przemysłowych.
Polski import z Nigerii w 2003 r. był zdominowany przez zakupy towarów pochodzenia roślinnego (ok. 42%) i artykułów spożywczych (ponad 34%) - tj. głównie kakao i jego pochodne. Ponadto do ważniejszych pozycji w imporcie należy zaliczyć również: kauczuk (ok. 10%) oraz wyroby z drewna i korka (ok. 7%). Obserwowana ostatnio tendencja spadkowa importu (dynamika za 2003 r. - 84,1%) jest przede wszystkim wynikiem wstrzymania importu produktów rafinacji ropy naftowej.

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
olbrzymie zasoby surowcowe (głównie ropa naftowa, gaz ziemny), duży potencjał ludnościowy i związany z tym znaczny popyt wewnętrzny;
wieloletnia obecność i tradycje aktywności polskich przedsiębiorstw na rynku nigeryjskim;
zmiany taryfy celnej (2000 r.) polegające na obniżeniu ceł na surowce niezbędne dla produkcji krajowej;
znaczne obniżenie przez Nigerię ceł, a w niektórych przypadkach ich całkowite zniesienie (m.in. na sprzęt, urządzenia i materiały dla dziedzin gospodarki objętych programem odbudowy lub rozbudowy - budownictwo, rolnictwo i przemysł cementowy);
olbrzymie potrzeby odbudowy i modernizacji poszczególnych dziedzin gospodarki po zaniedbaniach i nieudolnym kierownictwie z czasów rządów ekip wojskowych. (Szczególnie widoczne jest to w zakresie infrastruktury kraju. Warunkiem uczestnictwa w projektach inwestycyjnych jest możliwość kredytowania tych przedsięwzięć).

Czynniki ograniczające współpracę:
niski poziom PKB per capita (900 USD);
stagnacja gospodarcza (mimo wzrostu cen ropy naftowej);
niestabilna sytuacja wewnętrzna Nigerii (rynek ten jest zaliczany do krajów wysokiego ryzyka, co wymaga od przedsiębiorstw szczególnej ostrożności w kontaktach handlowych z partnerami nigeryjskimi i sprawdzania ich wiarygodności przed zawarciem kontraktu);
konflikty na tle etnicznym i religijnym (napięcia między północą islamistyczną a chrześcijańskim południem);
duży stopień zagrożenia przestępczością.

Ocena (szanse i zagrożenia)
Dokonane niedawno przemiany polityczne, przejęcie władzy przez rządy cywilne i zapoczątkowanie reform gospodarczych stwarzają perspektywy poprawy sytuacji gospodarczej tego kraju. Wprawdzie wdrażanie reform jest bardzo powolne, to jednak procesy demokratyzacyjne, stopniowe urynkowienie gospodarki oraz prywatyzacja niewydolnych państwowych wielkich przedsiębiorstw powinny dać pozytywne efekty gospodarcze już w najbliższym okresie. Uruchomione przez rząd programy naprawcze prowadzące do odbudowy i modernizacji różnych dziedzin gospodarki stwarzają dla polskich przedsiębiorstw możliwości wejścia na rynek nigeryjski lub rozszerzenia oferty eksportowej.
Dotychczasowe rozmowy z partnerami nigeryjskimi wskazują, iż istnieją możliwości zwiększenia eksportu i rozwoju współpracy gospodarczej w zakresie projektowania i budowy linii przesyłowych, podstacji i innych instalacji energii elektrycznej, remontów i modernizacji zakładów przemysłu hutniczego, ponownego uruchomienia niektórych kopalń węgla kamiennego, w tym odwadniania zalanych kopalń, dostawy ciężkich maszyn drogowych i budowlanych, usług stoczniowych, projektowania i wykonawstwa nowych jednostek pływających oraz prac remontowych (istnieje zapotrzebowanie na rzeczne promy pasażerskie, barki, holowniki, statki rybacki i tankowce), dostaw sprzętu lotniczego, maszyn i urządzeń dla przemysłu spożywczego i tekstylnego, dostaw usług, materiałów i sprzętu dla przemysłu wydobycia ropy naftowej i gazu.

REPUBLIKA KENII
Kenia odgrywa istotną rolę stabilizacyjną w regionie. Ważnym czynnikiem zapewniającym jej znaczącą pozycję jest umiejscowienie na jej terytorium dwóch ważnych ONZ-owskich agencji wyspecjalizowanych (Programu Środowiska ONZ - UNEP i Centrum Osiedli Ludzkich ONZ - UN Habitat).
W 2003 r. nastąpił nieznaczny wzrost w obrotach handlowych między Polską i Kenią. Obroty wyniosły 11,188 mln USD, z czego na import z Kenii przypada - 9,237 mln USD. W okresie od stycznia do lipca 2004 r. polsko-kenijska wymiana handlowa wyniosła 7,361 mln USD, w tym na polski eksport przypadło 0,453 mln USD, co generuje ujemne saldo 6,455 mln USD.
Głównymi produktami eksportowanymi do Kenii w 2003 r. były: chemikalia (ok. 37% - głównie nawozy sztuczne), maszyny i urządzenia (ok. 23% - głównie maszyny do automatycznego przetwarzania danych), papier (ponad 20%), meble (ponad 20%), pojazdy, statki powietrzne i części do nich (ponad 12% - głównie artykuły i części samochodowe). W bieżącym roku ok. 200 tys. USD stanowiło wyposażenie szpitali i placówek ochrony zdrowia w Kenii.
W naszym imporcie główne pozycje w 2003 r. to: towary pochodzenia roślinnego (ponad 93%), głównie herbata (ok.80%) oraz kawa i owoce cytrusowe. Pozostałe pozycje w imporcie (łącznie ok. 7%) są niewielkie wartościowo (do nich należą m.in.: surowce farmaceutyczne, artykuły przemysłu włókienniczego, zabawki oraz wyroby rękodzieła).

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
wzrastająca stabilizacja polityczna Kenii;
stopniowa liberalizacja gospodarki.

Czynniki ograniczające współpracę:
trudna sytuacja gospodarcza w Kenii (m.in. wysoka stopa bezrobocia, spadek inwestycji bezpośrednich, niski wzrost PKB);
obawa polskich przedsiębiorców przed ryzykiem handlowym, wynikająca z nie do końca stabilnej sytuacji w regionie;
zagrożenie przestępczością.

Ocena (szanse i zagrożenia)
Prowadzona zgodnie z zaleceniami międzynarodowych instytucji finansowych stopniowa liberalizacja gospodarki (m.in. zniesienie licencji importowych) stwarza potencjalnie szanse poprawy warunków handlu i zwiększenia obrotów dla polskich przedsiębiorstw.
Potencjalne możliwości zbytu na rynku kenijskim dotyczą ciągników, maszyn rolniczych i samolotów rolniczych, sprzętu elektrycznego i energetycznego, maszyn drogowych i budowlanych, urządzeń i sprzętu medycznego, materiałów budowlanych, artykułów spożywczych, sprzętu rybackiego, wyrobów ze szkła i ceramiki.
Istnieje również możliwość współpracy w zakresie realizacji priorytetowych dla gospodarki kenijskiej projektów inwestycyjnych: infrastrukturalnych - szczególnie związane z budową dróg, sieci energetycznej, uzdatnianiem wody itp., w przemyśle wydobywczym (gł. górnictwie węglowym) oraz w turystyce.

REPUBLIKA ANGOLI
Angola jest jednym z ważniejszych krajów Afryki subsaharyjskiej. W latach osiemdziesiątych była istotnym partnerem Polski w Afryce, kiedy to eksport Polski z tym krajem sięgał 40 mln USD rocznie. W 2003 r. obroty handlowe Polski z Angolą wynosiły 1,91 mln USD, w tym eksport stanowił 1,9 mln USD (wzrost o prawie 50% w stosunku do roku 2002), import wyniósł 0,01 mln USD.
W 2003 r. zmienił się układ w strukturze naszego eksportu. Wprawdzie nadal wiodącą pozycją są maszyny i urządzenia (ok. 60%), ale obok materiałów i wyrobów włókienniczych (ok. 9%) pojawiła się dość istotna pozycja - produkty pochodzenia zwierzęcego (ok. 22%).
Przedmiotem importu były głównie produkty mineralne (93% udziału w naszym imporcie).

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
stosunkowo wysoka dynamika wzrostu PKB (9,4%);
doświadczenia we współpracy Polski i Angoli;
zawarcie umowy o spłacie i restrukturyzacji zadłużenia Republiki Angoli wobec Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2.11.2003 r.

Czynniki ograniczające współpracę:
potencjalna możliwość destabilizacji sytuacji wewnętrznej, zarówno gospodarczej, jak i politycznej.

Ocena (szanse i zagrożenia)
Potencjalne dziedziny współpracy Polski i Angoli obejmują rybołówstwo morskie (kwoty połowowe dla polskich statków rybackich), rozwój infrastruktury portowej, organizację bazy remontowej i zakładów przetwórstwa ryb, budowę szkoły morskiej, eksploatację złóż ropy naftowej na szelfie angolańskim, sprzęt i technologię dla sektora górniczego i hutniczego w związku z procesami prywatyzacyjnymi, usługi transportowe - wspólne przedsięwzięcia typu joint-venture.
Jednocześnie poprawiająca się sytuacja finansowa Angoli, zniszczona działaniami wojennymi infrastruktura kraju i potrzeby związane z odbudową lub rozbudową różnych sektorów gospodarki stwarzają ciągle wzrastające zapotrzebowanie na szereg towarów, m.in.: statki, ciągniki i maszyny rolnicze, maszyny (jak np. koparki, spychacze) i materiały budowlane, usługi budowlane (budowa domów jednorodzinnych, infrastruktura drogowa i inne), urządzenia energetyczne i sprzęt elektryczny.

DEMOKRATYCZNA REPUBLIKA KONGA
Wymiana handlowa Polski z Kongiem w 2003 r. wyniosła ponad 1 mln USD, w tym eksport ponad 700 tys. USD, a import ok. 300 tys. USD. Za 6 miesięcy 2004 r. wartość obrotów handlowych Polski z DRK wynosiła ca 1,26 mln USD, w tym eksport wyniósł 737 tys. USD, zaś import 522 tys. USD. Najistotniejsze pozycje w polskim eksporcie do DRK to: przyrządy, narzędzia (ok. 31%), wyroby metalowe (ponad 25%), produkty pochodzenia zwierzęcego (ok. 12%), produkty przemysłu chemicznego (ok. 11%.).
Import z DRK obejmuje przede wszystkim: kauczuk ( ponad 36%), drewno tropikalne i wyroby z drewna (ponad 30%), produkty pochodzenia roślinnego (ok. 24%), maszyny i urządzenia (ok. 7%).

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
ogromna różnorodność posiadanych surowców mineralnych (diamenty, ropa naftowa i rudy metali rzadkich), znaczne zasoby drewna tropikalnego;
doświadczenia we wzajemnej współpracy.

Czynniki ograniczające współpracę:
niski poziom PKB per capita (600 USD), wysoka 16% stopa inflacji;
realizowanie znacznej części polskiego eksportu za pośrednictwem krajów trzecich;
wieloletnia destabilizacja polityczna na skutek długotrwałej krwawej wojny domowej;
spadek wiarygodności politycznej i gospodarczej Konga i związane z tym wysokie ryzyko finansowo-handlowe (wycofanie się z tego rynku niektórych przedsiębiorstw lub ograniczenie ich bezpośredniego zaangażowania).

Ocena (szanse i zagrożenia)
Ustabilizowanie sytuacji politycznej i gospodarczej w Kongu stworzyłoby szanse na rozwój współpracy polsko-kongijskiej w zakresie energetyki i górnictwa, przemysłu chemicznego, przemysłu materiałów budowlanych, maszyn rolniczych i ciągników oraz w sektorze rolno-spożywczym i rybołówstwie.

REPUBLIKA GHANY
Ghanę można zaliczyć do najbardziej stabilnych krajów w Afryce Zachodniej. Mimo iż nie może ona poszczycić się imponującymi wskaźnikami makroekonomicznymi, od kilku lat prowadzi politykę reform gospodarczych, realizowaną w porozumieniu m.in. z MFW i Bankiem Światowym.
Polska odnotowuje zdecydowane saldo dodatnie w wymianie handlowej z Ghaną (ok. 4 mln USD rocznie). Tradycyjnie głównym towarem w naszym eksporcie do Ghany są wyroby tytoniowe (3,6 mln USD - ok. 41%). Do istotnych pozycji należą również: metale i wyroby metalowe (2,3 mln USD - ok. 25%), materiały i wyroby włókiennicze (0,8 mln USD - 9,3%) oraz produkty przemysłu chemicznego (0,9 mln USD - 9,2%). Po stronie importu dominują towary spożywcze - 2,3 mln USD - 39,3% (głównie masło kakaowe i pasta kakaowa), produkty mineralne - 1,2 mln USD - 20,5%, tworzywa sztuczne, kauczuk - 1,1 mln USD - 19,4% oraz drewno - 947 tys. USD - ok. 16%.

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
stabilność polityczna i gospodarcza Ghany;
stały charakter polskiego eksportu do Ghany;
tradycje wzajemnej współpracy.
Czynniki ograniczające współpracę:
niewielka dywersyfikacja polskiego eksportu.

Ocena (szanse i zagrożenia)
Potencjalnie przyszła współpraca Polski i Ghany obejmować może zwiększone dostawy papieru (w tym gazetowego), dostawy maszyn i urządzeń poligraficznych, drogowych, budowlanych (oferta polskich producentów tego typu urządzeń mogłaby być konkurencyjna cenowo; polskie firmy ustępują jednak konkurentom pod względem jakości serwisu gwarancyjnego i pogwarancyjnego).
Budowa gazociągu łączącego Ghanę, Togo i Benin z polami naftowymi Nigerii będzie szansą w zakresie dostaw: rur, sprzętu spawalniczego i innych materiałów na potrzeby tego projektu; dostawy traktorów, maszyn i urządzeń rolniczych oraz prostych narzędzi rolniczych.
Perspektywy współpracy o charakterze inwestycyjnym (kontrakt na budowę mostów; dostawy śmigłowców) w połączeniu z faktem objęcia Polski preferencjami wynikającymi z Umowy UE-AKP mogą w znacznym stopniu wpłynąć na zwiększenie polskiego eksportu.

14. Ameryka Łacińska i Karaiby

14.1. Ogólna charakterystyka
Region Ameryki Łacińskiej i Karaibów (ponad 20 mln km kwadratowych i 460 mln ludności) obejmuje łącznie trzydzieści pięć państw od Meksyku w Ameryce Północnej, poprzez państwa Ameryki Środkowej i kraje karaibskie, po kraje Ameryki Południowej. W przeciwieństwie do innych obszarów świata, Ameryka Łacińska stanowi bardziej spójny region ze względu na wspólnotę językową i kulturową oraz w zasadzie wspólne interesy polityczne i ekonomiczne. Obszar Ameryki Łacińskiej i Karaibów zdominowany jest przez dwie cywilizacje: latynoską i karaibską. W przeciwieństwie do Azji i Afryki stanowią one derywat cywilizacji zachodniej: na obszarze tym używa się języków europejskich (hiszpański, portugalski, angielski, francuski, niderlandzki), zaś zwyczaje, system rządów i struktury państwowe wzorowane są na modelu amerykańskim lub europejskim. Z tego powodu jest mało prawdopodobne, aby obszar ten mógł stać się źródłem poważniejszych konfliktów z państwami Zachodu.
Bogactwo zasobów naturalnych oraz fakt dynamicznego rozwoju przemysłowego głównych państw czynią z Ameryki Łacińskiej interesującego partnera współpracy gospodarczej. Odgrywa ona coraz większą rolę na arenie międzynarodowej, zwłaszcza w systemie ONZ. Meksyk jest członkiem OECD (o przyznanie statusu członka wystąpiło niedawno Chile). Meksyk i Brazylia są obserwatorami szczytów najbardziej rozwiniętych krajów świata (Grupa Ośmiu). Chile, Meksyk i Peru należą do APEC.
Potencjał ekonomiczny regionu wyznacza jego PKB w wysokości 2 bln USD. Mimo, że w poprzednich latach recesja na rynkach międzynarodowych doprowadziła m.in. do głębokiego kryzysu gospodarczego w większości państw regionu, to obecnie obserwuje się bardziej pozytywne tendencje w gospodarce latynoamerykańskiej. Ameryka Łacińska posiada jedną z bardziej rozwiniętych struktur integracji ekonomicznej (Mercosur, Wspólnota Andyjska, Wspólny Rynek Środkowoamerykański, Wspólny Rynek Karaibów). Meksyk wraz z USA i Kanadą jest członkiem Północnoamerykańskiej Strefy Wolnego Handlu (NAFTA). Meksyk jest obecnie drugim partnerem handlowym USA na świecie, wzajemne obroty wynoszą 220 mld USD. Chile zawarło układ o wolnym handlu z USA, zaś państwa Ameryki Środkowej są w trakcie jego negocjacji. Trwają przygotowania do utworzenia w 2005 roku Strefy Wolnego Handlu obu Ameryk (ALCA-FTAA), choć podczas konferencji ministrów gospodarki w Miami (listopad 2003 r.) zdecydowano się na jej ograniczoną wersję (ALCA-FTAA light), pozostawiając resztę spornych kwestii, w tym dotyczących subsydiów rolnych, do uzgodnień w ramach dwustronnych porozumień.

14.2. Sytuacja polityczna
Na początku lat dziewięćdziesiątych w wielu krajach Ameryki Łacińskiej zakończył się proces demokratyzacji po okresie rządów autorytarnych reżimów (Chile, Argentyna, Brazylia, Urugwaj, Peru, większość państw Ameryki Środkowej). Powrót do demokracji stworzył nową jakościowo sytuację, choć trudności ekonomiczne spowodowały w ostatnich latach pewne rozczarowanie demokratycznym systemem władzy. Konfliktowa sytuacja charakteryzuje Kolumbię (ponad 40-letnia wojna partyzancka oraz produkcja i przemyt narkotyków) i Wenezuelę (konflikt rządu z opozycją). W 2003 r. doszło do masowych protestów w Boliwii, które doprowadziły do zmiany na stanowisku prezydenta tego państwa. Procesowi demokratyzacji towarzyszy integracja polityczna regionu. Ameryka Łacińska znajduje się w obszarze wpływów Stanów Zjednoczonych, dlatego istotne znaczenie ma dialog międzyamerykański, w tym zwłaszcza na forum Organizacji Państw Amerykańskich.

14.3. Zaangażowanie UE
Podstawowymi celami polskiej polityki zagranicznej wobec krajów Ameryki Łacińskiej jest ustanowienie partnerstwa politycznego oraz stabilnej i obopólnie korzystnej współpracy ekonomiczno-handlowej. Ich dotychczasowa realizacja oparta jest na kontaktach bilateralnych, współpracy na forach międzynarodowych (głównie ONZ) oraz stale poszerzającej się formule współdziałania z krajami UE. Integracja Polski z UE, możliwość uczestniczenia w unijnych programach wobec krajów Ameryki Łacińskiej i Karaibów oraz realny wpływ na kształt polityki wspólnotowej w znacznym stopniu ułatwia osiąganie zamierzonych celów. Ważnym punktem polskiej strategii wobec Ameryki Łacińskiej będzie propagowanie pozytywnych skutków procesu rozszerzenia Unii poprzez akcentowanie komplementarności współpracy UE-AŁ. W krajach latynoamerykańskich istnieje bowiem przekonanie o rywalizacji między naszymi regionami w dostępie do środków pomocowych i inwestycyjnych UE.
Przystąpienie Polski do UE sprzyja wypracowaniu nowej strategii stosunków Polski z krajami Ameryki Łacińskiej i Karaibów zabezpieczającej nasze interesy narodowe oraz efektywny udział w realizacji polityk unijnych. Akcesja Polski do UE umożliwia nie tylko korzystanie z dorobku ustawodawstwa unijnego, ale również umożliwia wpływ na kształt i przebieg negocjacji z regionami (np. UE-MERCOSUR, UE-Wspólnota Andyjska) oraz poszczególnymi państwami (np. UE-Chile, UE-Meksyk).

14.4. Obecność Polski
Bliskość cywilizacyjna i tradycje kulturowe, (w tym religia katolicka), podobne struktury instytucji demokratycznych i porównywalny charakter reform przeprowadzonych w regionach, bliskie stosunki z Unią Europejską, jak również zbliżony stopień rozwoju gospodarczego, stanowią dobre podstawy dla współpracy Polski z krajami Ameryki Łacińskiej.
Obroty handlowe Polski z krajami Ameryki Łacińskiej (47 niezależnych i zależnych państw i terytoriów) w 2003 r. wyniosły 1528 mln USD i były o 21,5% wyższe w stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego. Wartość eksportu wyniosła 488 mln USD i była większa o 18,1%, natomiast wartość importu osiągnęła kwotę 1040 mln USD i była większa w stosunku do roku poprzedniego o 22,8%. Saldo ujemne wyniosło 551 mln USD - w roku poprzednim 433 mln USD (wartości eksportu i importu obejmują towary przeznaczone do obrotu uszlachetniającego).
W I półroczu 2004 r. obroty handlowe z regionem wyniosły 1195,7 mln dolarów, w tym wartość eksportu wyniosła 268 mln USD, a wartość importu - 927 mln USD. Eksport zmniejszył się o 7,5%, natomiast import wzrósł o 106,4%. W związku z przystąpieniem Polski do UE poprawiły się znacznie warunki dostępu do rynku polskiego, co jest wykorzystywane przez kraje regionu. W stosunku do całości obrotów Polski z zagranicą udział Ameryki Łacińskiej wyniósł 1,26%, w tym udział eksportu - 0,9% i udział importu - 1,53%.
Asortyment towarowy tak w eksporcie, jak i w imporcie jest z każdym rokiem bardziej zróżnicowany. W przypadku eksportu ta pozytywna tendencja nie rekompensuje jednakże spadku wielkości sprzedaży dotychczasowych znaczących pozycji towarowych, takich jak wyroby stalowe (Brazylia, Argentyna), mleko w proszku (Meksyk), samoloty (Wenezuela). Utrata rynku na jeden z tych produktów w istotnym stopniu wpływa na ogólną wartość eksportu do regionu.
Jako przyczynę obiektywną można wskazać odległość geograficzną i niewielkie historycznie tradycje współpracy. W ostatnich latach priorytety polskiej polityki handlowej były ukierunkowane głównie na Europę. W przypadku Ameryki Łacińskiej nastąpiła koncentracja zainteresowania na wybranych podstawowych rynkach, do których zaliczamy Brazylię, Meksyk, Argentynę oraz ze względu na szczególne zainteresowanie partnera rozwojem współpracy z UE, w tym z Polską, także Chile. Polskie zainteresowania pokrywają się z priorytetami UE, czego potwierdzeniem jest zawarcie Traktatu o wolnym handlu z Meksykiem, Umowy stowarzyszeniowej z Chile oraz negocjacje Umowy stowarzyszeniowej z Mercosur (w tym z Brazylią i Argentyną). Umowy te w znacznym stopniu liberalizują dostęp do wymienionych rynków.
Kraje Ameryki Łacińskiej były przez wiele lat traktowane jako główni dostawcy towarów nieprzetworzonych, niezbędnych dla zaopatrzenia rynku krajowego. Dotyczy to produktów rolnych (kawa, owoce, pasze, ryby), jak i minerałów, w tym głównie rudy żelaza oraz magnezytu i aluminium. W ostatnim okresie w imporcie z Ameryki Łacińskiej pojawiają się towary o wysokim stopniu przetworzenia, takie jak: samoloty z Brazylii, układy scalone, sprzęt do telefonii z Meksyku i Brazylii oraz nożyki do golenia z Meksyku i Brazylii.
Wzrost importu i ujemnego salda handlowego wymaga skierowania wysiłków na rzecz równoważenia obrotów poprzez zwiększenie polskiego eksportu na rynki krajów Ameryki Łacińskiej. Każdy z wymienionych krajów wymaga innego podejścia w zakresie prezentowania oferty towarowej.

14.5. Państwa priorytetowe (Federacyjna Republika Brazylii, Republika Argentyńska, Meksykańskie Stany Zjednoczone, Republika Chile)

FEDERACYJNA REPUBLIKA BRAZYLII
Największym partnerem Polski w Ameryce Łacińskiej jest Brazylia. W 2003 r. polski eksport do Brazylii osiągnął poziom 98,7 mln USD. Poziom importu z Brazylii do Polski wyniósł 238 mln USD, w wyniku czego bilans handlowy był dla Polski ujemny i wyniósł 139,9 mln USD. W strukturze towarowej polskiego eksportu w ostatnich latach największymi pozycjami były: szyny kolejowe, nawozy mineralne, nawozy sztuczne, pszenica, dętki kauczukowe, części i akcesoria do pojazdów, węgiel, produkty chemiczne oraz kazeina. Wartość 1 mln USD, tj. ponad 1% wartości eksportu, przekraczały także łożyska, inne wyroby hutnicze, urządzenia elektryczne. W imporcie z Brazylii dominowały samoloty, rudy żelaza, tytoń, soki owocowe, kukurydza, pasze, aluminium i maszyny żniwne.

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
stopniowy wzrost PKB Brazylii (ponad 4%);
zbliżony poziom rozwoju i komplementarności gospodarek większości znaczących krajów Ameryki Łacińskiej w stosunku do gospodarki polskiej;
zbliżony poziom rozwoju i komplementarność gospodarek Polski i Brazylii;
rozwój współpracy Brazylii z Unią Europejską;
możliwość wykorzystania dla kształtowania przyszłej współpracy z Brazylią licznych organizacji polonijnych w Brazylii (ok. 1,5 mln osób).

Czynniki ograniczające współpracę:
niewielki stopień dywersyfikacji polskiej oferty eksportowej relatywnie do możliwości i potencjału.

Ocena (szanse i zagrożenia)
W celu zwiększenia wzajemnej wymiany handlowej kierowana do Brazylii oferta powinna być bardziej zróżnicowana i obejmować m.in. takie dziedziny jak: transport (w tym autobusy, samoloty, helikoptery), gospodarkę morską (współpraca w przemyśle stoczniowym, dostawy statków), maszyny rolnicze (w tym traktory), artykuły przetwórstwa spożywczego, produkty chemiczne (w tym nawozy sztuczne), górnictwo (w tym rozważenie wznowienia dostaw węgla), inne dziedziny (budownictwo, towary powszechnego użytku, motoryzacja).

REPUBLIKA ARGENTYŃSKA
Argentyna - obok Brazylii, Meksyku i Chile - zajmuje jedno z czołowych miejsc pod względem obrotów handlowych z Polską.
Eksport polskich towarów do Argentyny osiągnął w 2003 r. poziom 24,5 mln USD, natomiast poziom importu z Argentyny w tym samym roku wyniósł 189, 4 mln USD. Bilans handlowy w 2003 r. był dla Polski niekorzystny i wyniósł (-)164,8 mln USD. W polskim eksporcie dominują wyroby stalowe, produkty chemiczne, papier oraz maszyny i urządzenia, w tym pojazdy elektryczne, samoloty, meble. Polska importuje przede wszystkim zboża, mięso, gotowe artykuły spożywcze, produkty chemiczne, tworzywa sztuczne i wyroby z kauczuku, skóry, ryby, wyroby metalowe i motoryzacyjne.

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
stosunkowo wysoki poziom PKB Argentyny (w 2004 r. 8,3% i 7% w I połowie 2004 r.), stabilizacja peso, wzrost nakładów na inwestycje, wzrost obrotów handlowych;
liczne bogactwa naturalne: ropa naftowa, gaz ziemny, węgiel kamienny, rudy cynku, ołowiu, żelaza, manganu, cyny, wolframu, srebra, miedzi, siarki;
intensywny rozwój współpracy z Unią Europejską (przedmiotem jest wzmocniony dialog polityczny, współpraca kulturalno-naukowa i gospodarcza, obejmująca liberalizację handlu dóbr i usług, z perspektywą utworzenia strefy wolnego handlu między UE i Mercosur, zgodnie z zasadami WTO);
liczna Polonia (ok. 200 tys. Polaków).

Czynniki ograniczające współpracę:
zagrożenie kryzysem finansowym i gospodarczym;
brak długoletnich tradycji współpracy gospodarczej z Argentyną;
wysokie zadłużenie zagraniczne Argentyny.

Ocena (szanse i zagrożenia)
Mimo malejącego salda obrotów handlowych z Argentyną istnieją potencjalne możliwości rozszerzenia eksportu wyrobów stalowych, produktów chemicznych, maszyn i urządzeń (w tym pojazdów elektrycznych i samolotów).

MEKSYKAŃSKIE STANY ZJEDNOCZONE
Meksyk jest obok Brazylii, Chile i Argentyny głównym partnerem Polski w Ameryce Łacińskiej. Rok 2003 był rekordowy dla wzajemnych obrotów handlowych, które przekroczyły 200 mln USD (wzrost o 51 mln USD w porównaniu do roku poprzedniego). W porównaniu z importem nastąpił również większy przyrost wartości polskiego eksportu na rynek meksykański, aczkolwiek Polska nadal odnotowuje ujemne saldo obrotów handlowych w wysokości 48 mln USD.
Główne polskie towary eksportowe to mleko w proszku, produkty chemiczne, maszyny i urządzenia elektryczne, artykuły spożywcze, alkohol, papier, meble, tworzywa sztuczne. W imporcie przeważają maszynki i nożyki do golenia, podzespoły, aparaty telefoniczne, samochody i części zamienne, maszyny, alkohol i artykuły spożywcze.

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
wyraźne ożywienie gospodarcze Meksyku w 2004 r. (w 2000 r. najwyższy w Ameryce Łacińskiej wskaźnik wzrostu PKB - 7,1%. W latach 2001-2002 meksykańska gospodarka przeżywała recesję, spowodowaną spadkiem konsumpcji w Stanach Zjednoczonych oraz obniżką cen ropy naftowej. W 2003 r. nastąpił wzrost PKB w wysokości 1,3%. Prognozy przewidują na 2004 r. wzrost PKB w wysokości 3,6%);
znaczne zasoby ropy naftowej i gazu ziemnego;
stosunkowo stabilny system polityczny i gospodarka Meksyku;
regularna współpraca Meksyku z UE (umowa o wolnym handlu, przewidująca liberalizację handlu produktami rolnymi do 2010 r. oraz liberalizację handlu w zakresie rybołówstwa do 2010 r., ponadto wprowadzająca system preferencji w dziedzinie usług, ochronę własności intelektualnej, normy pochodzenia, arbitraż oraz różne formy działalności handlowej; od 2003 r. stawki celne Meksyku wynoszą maksymalnie 5%);
regularny dialog polityczny i gospodarczy Polski i Meksyku;
stosunkowo dobrze rozwinięta współpraca kulturalno-naukowa.

Czynniki ograniczające współpracę:
bardzo wysokie zadłużenie Meksyku (w 2003 r. dług zagraniczny wyniósł 80,6 mld USD);
pogarszający się stan bezpieczeństwa wewnętrznego w Meksyku (np. rosnąca fala porwań, przestępczość zorganizowana);
nieuregulowane sporne kwestie dot. przepisów weterynaryjnych (szczegółowe kontrole sanitarne eksportowanego przez Polskę mleka w proszku, przyczyniające się do zwiększenia kosztów oraz wydłużenia okresów dostaw, traktowanie Polski przez Meksyk jako państwa zagrożonego BSE oraz pryszczycą).

Ocena (szanse i zagrożenia)
W związku z planowanymi programami reform w Meksyku potencjalne obszary współpracy polsko-meksykańskiej mogą obejmować sektor energetyczny i elektryczny oraz przemysł naftowy i petrochemiczny oraz wydobycie gazu ziemnego. Istnieją ponadto możliwości eksportu na rynek meksykański samolotów, mebli, maszyn do obróbki, sprzętu górniczego oraz sprzętu medycznego.
Mimo stosunkowo dużej stabilizacji sytuacji politycznej w Meksyku coraz bardziej prawdopodobny jest nowy wybuch niepokojów społecznych w prowincji Chiapas.

REPUBLIKA CHILE
Po latach izolacji za rządów wojskowych Chile przejawia dużą aktywność na arenie międzynarodowej. Dzięki wysiłkom kolejnych rządów wzrosło zainteresowanie tym krajem i jego atrakcyjność jako partnera w stosunkach międzynarodowych. Polsko-chilijska wymiana handlowa i współpraca gospodarcza jest niewielka i nie odpowiada możliwościom obu krajów.
Do głównych produktów eksportowanych przez Polskę do Chile w ostatnich latach należały: turbiny i kondensatory, mleko w proszku, wyroby stalowe, maszyny i urządzenia (głównie maszyny budowlane i sprzęt gospodarstwa domowego), chemikalia, wyroby przemysłu tekstylno-odzieżowego. Polska importuje z Chile głównie koncentraty miedzi i cynku, ryby, produkty pochodzenia roślinnego i wino. Eksport polskich towarów do Chile osiągnął w 2003 r. poziom 15,994 mln USD, import z Chile - 24,49 mln USD, co daje obroty w wysokości 40,4 mln USD.

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
stabilna sytuacja wewnętrzna wyróżniająca Chile na tle szeregu krajów Ameryki Łacińskiej;
średni wzrost PKB w latach 90-tych w wysokości 5-8%;
intensywna współpraca z UE w oparciu o umowę o wolnym handlu (w 2003 r. obroty Chile z UE wzrosły do 7,9 mld USD. Udział UE w chilijskim eksporcie wzrósł do poziomu 23,4%. Głównymi partnerami handlowymi Chile w UE są Włochy, Francja i Niemcy. UE należy do największych inwestorów w Chile. Unijne inwestycje koncentrują się w sektorze energetycznym oraz transporcie i łączności);
aktywna współpraca kulturalno-naukowa.

Czynniki ograniczające współpracę:
brak w Chile przepisów regulujących kwestie ochrony własności przemysłowej i intelektualnej (dotyczy to przede wszystkim piractwa nagrań, wydawnictw, a także braku ochrony patentów na leki).

Ocena (szanse i zagrożenia)
Rozszerzenie wymiany handlowej ma podstawowe znaczenie dla polsko-chilijskich stosunków. W porównaniu z wysoką dynamiką stosunków politycznych, wymiana handlowa i współpraca gospodarcza nie odpowiadają możliwościom ani potencjałom obu krajów. Objęcie Polski postanowieniami układu o wolnym handlu UE-Chile sprzyjać będzie intensyfikacji wzajemnych relacji ekonomicznych.
Podejmowane są działania na rzecz rozwoju polsko-chilijskiej współpracy głównie w branży lotniczej, jak również w zakresie dostaw sprzętu specjalnego, w tym polskich urządzeń radarowych.
W Chile utrzymuje się zainteresowanie polskimi technologiami i dostawami sprzętu górniczego. Analizowane są ew. możliwości eksportu polskiego węgla kamiennego do Chile (zapotrzebowanie Chile na węgiel kamienny wynosi 1,5 mln ton rocznie).
Wśród potencjalnych obszarów współpracy znajduje się również rolnictwo i rybołówstwo (strona polska wyraża zainteresowanie zwiększeniem importu chilijskich ryb oraz stworzeniem w Polsce joint ventures z chilijskimi przedsiębiorstwami przetwórstwa ryb).

14.6. Państwa ważne (Boliwariańska Republika Wenezueli, Republika Kolumbii)

BOLIWARIAŃSKA REPUBLIKA WENEZUELI
Od wielu lat w polsko-wenezuelskiej wymianie handlowej utrzymuje się dodatni dla Polski bilans handlowy. W 2003 r. polski eksport wyniósł 12,1 mln USD, zaś import 10,8 mln USD. Główną pozycją polskiego eksportu były samoloty transportowe (łącznie sprzedano 24 samoloty) i części zamienne. Ponadto Polska eksportowała wodomierze, prądomierze, wyroby hutnicze, produkty żywnościowe (wódka, sery). Saldo obrotów wzajemnych wyniosło 3,5 mln USD na korzyść Polski. W Wenezueli brak jest polskich inwestycji. Prowadzone są rozmowy dotyczące sprzedaży kolejnych samolotów (4 szt.), w sprawie eksportu lub montażu polskich autobusów oraz w sprawie uruchomienia wydobycia fosforytów i budowy fabryki kwasu fosforowego w stanie Tachira.
Niestabilna sytuacja polityczna, napięcia społeczne oraz trudności gospodarcze Wenezueli spowodowały ograniczenie polsko-wenezuelskich kontaktów politycznych.

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
znaczne zasoby surowców naturalnych (ropa naftowa, gaz, ruda żelaza, boksyty).

Czynniki ograniczające współpracę:
złożona i napięta sytuacja społeczno-polityczna w Wenezueli na przestrzeni ostatnich dwóch lat, prowadząca w konsekwencji do destabilizacji systemu politycznego, głębokiego kryzysu gospodarczego (m.in. spadek PKB o 8,9%) i silnego osłabienia pozycji i wiarygodności Wenezueli na arenie międzynarodowej (poważne ograniczenie napływu inwestycji zagranicznych głównie ze wzglądu na kryzys gospodarczy i kontrolę obrotu dewizowego);
spadek popytu importowego Wenezueli ze względu na kryzys gospodarczy, ograniczenia eksportowe i importowe (wysokie podatki i cła, licencje na niektóre artykuły spożywcze), biurokratyczne przepisy dotyczące prowadzenia dokumentacji eksportowo-importowej.

Ocena (szanse i zagrożenia)
W perspektywie dalszej współpracy Wenezuela wyraża zainteresowanie zakupem m.in. polskich samolotów i helikopterów. Zaproponowała eksport do Polski ropy naftowej, aluminium oraz niektórych wyrobów przemysłu chemicznego. Polska oferta eksportowa obejmuje w szczególności sprzęt latający (z możliwością zainstalowania miejscowej montowni), systemy łączności i wyroby hutnicze, a także uczestnictwo polskiego przemysłu w budowie linii kolejowych i przemysłowych oraz rurociągów gazowych.

REPUBLIKA KOLUMBII
Eksport polskich towarów do Kolumbii w 2003 r. osiągnął poziom 16,5 mln USD i był o prawie 40% większy niż w tym samym okresie roku poprzedniego. Polska eksportuje m.in. produkty chemiczne (40%), kątowniki i pręty stalowe (30%). Import kolumbijskich towarów do Polski systematycznie spada, pomimo ciągłego poszerzania gamy sprzedawanych towarów (28,45 mln USD w 2000 r., 24,4 mln USD w 2001 r., 20,78 mln USD w 2002 r., 23,7 mln USD w 2003r.). Ponad 82% polskiego importu stanowią trzy pozycje: banany, kawa, ekstrakt kawy. Bilans handlowy za 2003 r. był dla Polski niekorzystny i wyniósł (-) 7,3 mln USD.

Czynniki sprzyjające rozwojowi współpracy:
stosunkowo stabilny poziom wzrostu ekonomicznego (w tym przyrost PKB o 3,5%, niższa inflacja na poziomie 6,5% i wzrost eksportu o 5,5%);
stosunkowo dobrze rozwijająca się współpraca z UE (w 2003 r. eksport Kolumbii do krajów UE wzrósł w ubiegłym roku do 1,86 mld USD - dominowały w nim towary tradycyjne: węgiel, kawa, banany, żelazonikiel);
dynamicznie rozwijająca się współpraca kulturalno-naukowa.

Czynniki ograniczające współpracę:
słaby popyt wewnętrzny;
brak określonych stałych zasad podatkowych;
długotrwały konflikt wewnętrzny , angażujący obecnie trzy strony: rząd, lewicowe ugrupowania partyzanckie oraz prawicowe siły paramilitarne i grożący destabilizacji kraju;
wzrost w Kolumbii przestępczości zorganizowanej związanej m.in. z produkcją i przemytem narkotyków.

Ocena (szanse i zagrożenia)
Potencjalnym obszarem stwarzającym szanse dalszego zwiększenia wzajemnych obrotów handlowych jest współpraca w zakresie wydobycia węgla kamiennego. Strona kolumbijska jest zainteresowana dalszymi zakupami polskich maszyn górniczych oraz zwiększeniem liczby polskich górników zatrudnionych w miejscowych kopalniach. W 2000 roku podjęto ponownie współpracę w zakresie gospodarki morskiej.
Strona kolumbijska wyraża zainteresowanie współpracą przemysłów "S". Kolumbia jest potencjalnie bardzo dobrym rynkiem dla samolotów transportowych. Głównym segmentem rynku, do którego adresowane są działania marketingowe, jest sektor rządowy (w tym kolumbijska armia i policja).

15. Wnioski końcowe i rekomendacje

Kluczowym elementem realizacji celów niniejszej Strategii jest wypracowanie mechanizmów efektywnej wymiany informacji dotyczących podejmowanych działaniach przez poszczególne resorty (szczególnie MSZ i MGiP) i instytucje oraz ustanowienie wspólnego systemu koordynowania tej działalności.

Analiza stosunków Polski z krajami pozaeuropejskimi prowadzi do następujących ogólnych wniosków:

1. Istnieje niewykorzystany potencjał współpracy, zarówno polityczny, jak i gospodarczy.
2. Współpraca gospodarcza Polski z krajami rozwijającymi się podlega takim samym regułom rynkowym oraz zasadom rachunku ekonomicznego, jak współpraca z pozostałymi partnerami gospodarczymi Polski. Duże znaczenie i wpływ na wzrost eksportu do ww. krajów mieć będzie dalszy wzrost konkurencyjności polskiej oferty eksportowej kierowanej do krajów Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej.
3. Istnieje konieczność stałej, elastycznej modyfikacji polityki wobec tych obszarów łączonej z dążeniem do zmniejszenia ryzyka i nieprzewidywalności decyzji politycznych i inwestycji gospodarczych.
4. Ze względu na ograniczone środki finansowe na działania wspierające, w tym promocyjne, informacyjne w zakresie współpracy z zagranicą - cele, priorytety i działania powinny być koncentrowane na wybranych, najważniejszych z punktu widzenia polskich interesów gospodarczych i politycznych rynkach.
5. Istotne znaczenie ma bezpośredni i bardziej intensywny dialog polityczny Polski z najważniejszymi partnerami i opracowanie propozycji rangi i formy stałych, międzyrządowych kontaktów gospodarczych (w formie komisji mieszanych, konsultacji gospodarczych, spotkań z instytucjami typu think tank itp.).
6. Ważną rolę w procesie określania i realizacji szczegółowych i priorytetowych zadań promocyjnych i informacyjnych na rzecz polskich przedsiębiorców w zakresie rynków priorytetowych i ważnych krajów Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej powinna odgrywać przyszła Polska Agencja Promocji Gospodarczej, także w zakresie prowadzenia akcji informacyjnej dla przedsiębiorców, uświadamianie im korzyści i warunków podejmowania współpracy.
7. Należy uwzględniać występowanie istotnych trudności obiektywnych w rozwijaniu współpracy. Sytuacja na obszarach wielu krajów rozwijających cechuje się możliwością nasilenia zjawisk niekorzystnych (wojny domowe, terroryzm), które będą utrudniać realizację zamierzonych celów.
8. Istotnym dla Polski instrumentem będzie czynny udział w płaszczyznach dialogu UE z państwami i regionami Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej oraz zwrócenie szczególnej uwagi na szanse, jakie daje wykorzystanie doświadczeń Polski w unijnych staraniach o budowanie w tych krajach warunków dobrego zarządzania czy instytucji państwa prawa.
9. Sytuacja międzynarodowa będzie stawiała przed Polską wyzwanie w postaci selektywnego zaangażowania wojskowego w misjach stabilizacyjnych i pokojowych (liczyć się także należy z większym zaangażowaniem UE w interwencje pokojowe, które otworzy Polsce opcję udziału, a niejednokrotnie obowiązek ich wspierania); podejmowania misji dobrych usług; udziału w pozawojskowych akcjach na rzecz prewencji konfliktów oraz zarządzania sytuacjami post-konfliktowymi.
10. Rośnie potrzeba utrzymania przez Polskę aktywnej polityki na forum ONZ przy wykorzystaniu wspólnych inicjatyw z krajami rozwijającymi się oraz dynamizacji lobbingu na rzecz zwiększania liczby stanowisk dla polskich pracowników w strukturach wyspecjalizowanych ONZ, pracujących na rzecz tych krajów.
11. Kontynuować należy aktywny udziału w dialogu międzycywilizacyjnym, międzyreligijnym dzięki m.in. inicjatywom Kościoła, placówek naukowych.

Z powyższych wniosków wynika, iż dla zwiększenia efektywności współpracy Polski z krajami rozwijającymi się należałoby podjąć między innymi następujące działania:

a) Dokonać szczegółowej analizy potencjalnych możliwości rozwoju współpracy gospodarczej z krajami Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej i zidentyfikować branże, w tym branże niszowe rokujące wzrost obrotów handlowych z krajami priorytetowymi i ważnymi, w szczególności dynamiczny wzrost polskiego eksportu, oraz opracować wykaz tych branż i dziedzin wraz z propozycją konkretnych działań i niezbędnych instrumentów (przy wykorzystaniu WEH oraz Ambasad RP w tych krajach).

b) Opracować wykaz krajów, w których istnieją szanse i możliwości dostaw przez Polskę sprzętu "S" i rozwoju dwustronnej współpracy w tym zakresie.

c) Przeprowadzić weryfikację istniejących finansowych instrumentów wspierania eksportu (poręczenia i gwarancje, dopłaty do oprocentowania kredytów eksportowych, kredyty rządowe) pod kątem zwiększenia ich efektywności w stosunku do krajów priorytetowych i ważnych oraz dokonać weryfikacji istniejących instrumentów promocji, wspierania eksportu, informacji, szkolenia i edukacji przedsiębiorców pod kątem zwiększenia efektywności tych instrumentów w stosunku do krajów priorytetowych i ważnych.

d) Dokonać weryfikacji bazy traktatowej, głównie dotyczącej współpracy gospodarczej z państwami priorytetowymi i ważnymi - w zakresie kompetencji narodowych - pod kątem ew. potrzeb podpisania dodatkowych umów, które przyczyniłyby się do rozwoju dwustronnej współpracy gospodarczej;

e) Dokonać weryfikacji form i rangi stałych międzyrządowych kontaktów, w tym gospodarczych, z krajami priorytetowymi i ważnymi, np. w formie komisji mieszanych, spotkań gospodarczych, spotkań typu think-tank itp.

f) Sporządzić wstępny bilansu kosztów i korzyści zaangażowania w pomoc rozwojową i humanitarną, w tym potrzebę stopniowego zwiększania wielkości pomocy rozwojowej dla krajów rozwijających się dla realizacji tzw. Milenijnych Celów Rozwoju, postanowień konferencji z Doha, Monterrey i Johannesburga z uwzględnieniem dyrektyw polskiej Strategii współpracy na rzecz rozwoju.

g) Wypracować system regularnego monitorowania udziału Polski w realizacji programowych działań UE w zakresie stosunków zewnętrznych (programów pomocowych finansowanych z budżetu UE).

Strategia RP w odniesieniu do pozaeuropejskich krajów rozwijających się będzie podlegała okresowej aktualizacji, weryfikacji i uzupełnieniu.

Źródło: Opracowanie rządowe



Home 1 strona               Powrót Powrót               Góra strony Góra strony               Adres - Telefon - Faks - E-mail Napisz do nas