Powrót

Rosja jako partner strategiczny Polski.

Autor: Adam Hryniewiecki - Zachodniopomorska Szkoła Biznesu.

STOSUNKI POLSKO - ROSYJSKIE

Polacy wiążą olbrzymie nadzieje z gabinetem Leszka Millera, na poprawę stosunków z Rosją. Ponad połowa Polaków wierzy że nasze kontakty z FR znacznie się poprawią.

"Ja wolę lubić Polskę za to, że podarowała ludzkości Chopina. Wolę was lubić za Mickiewicza. Za polskiego ducha i za polski charakter. A moje zatroskanie wynika raczej z tego, że mamy tak dużą nierównowagę w wymianie handlowej. Mamy tyle wspólnych interesów...." powiedział W.Putin na szczycie Polsko - Rosyjskim.

Dzięki wizycie W.Putina, nasza współpraca z Rosją nabrała sensu, Polacy zaczęli spostrzegać Rosję, nie jako wroga, lecz jako partnera, sojusznika, jako państwo z którym opłaca się robić interesy. Przyjazd prezydenta Rosji znacznie wpłynął na stosunki Polsko - Rosyjskie, doprowadzając do znacznego ocieplenia.

Nikt z pytanych osób, nie uważa że nasze wzajemne stosunki mogą się w ogóle nie zmienić. Od ubiegłej wizyty Prezydenta FR minęło po nad 8 lat , od tego czasu zdanie Polaków o FR zdążyło się znacznie zmienić. Dziś zupełnie inaczej spostrzegamy Rosjan, a także mamy zupełnie inne wyobrażenie na temat Rosji.

Przez cały czas, pozostają jednak w Polsce ludzie myślący o Rosji, jak o agresorze, który przygotowuje się do ataku na Polskę. Natomiast wśród Rosjan stale pozostaje grupa ludzi, wrogo nastawionych do struktury NATO. Najbardziej Rosjanie obawiają się poszerzenia struktury NATO o kolejne państwa (Słowacja, Słowenia) , któremu Polska jest przychylna.

Część Rosjan spostrzega Polskę, jako kraj z tzw. "potencjałem konfliktowym" , zaliczając nas do krajów o polityce antyrosyjskiej. Po stronie polskiej, także nie brakuje pesymistów. "Budowanie strategicznych planów na sprzedaż żywności do Rosji - to oszustwo i utopia" twierdzi T.Syryjczyk - były minister transportu. W stosunkach polsko - rosyjskich najwięcej mamy obietnic polityków, nic nie znaczących, brakuje konkretnej umowy międzynarodowej, żywym przykładem jest umowa Rosyjska dotycząca odszkodowań za pobyt w łagrach. (brak jej statutu międzynarodowego). Pesymiści, a wśród nich D.Rossati uważają także, że rosyjski potencjał gospodarczy, jest przeciętny a ich gospodarka jest mniejsza od holenderskiej.

Mimo tych wszystkich nieporozumień, niechęci, waśni, sporów, wzajemnych wymagań - Polska i Rosja zaczęły podejmować stosowne kroki, aby dążyć do współpracy ekonomicznej i politycznej. Jednym z nich była "Konferencja Polska i Rosja po 11 września" , która dotyczyła wzajemnego bezpieczeństwa i przeciwdziałania atakom terrorystycznym. Dzięki niej , a także dzięki ofiarowanej dla Stanów Zjednoczonych pomocy militarnej (poszukiwanie terrorystów), Rosja na czele z W. Putinem zyskała w oczach całego Zachodu.

Okazano w ten sposób szacunek i wolę współpracy, a także wolę podejmowania wspólnych decyzji, dotyczących wielu zagadnień międzynarodowych - współpracy z USA, współpracy z NATO, a także dużej woli współpracy z Polską, która jest jego członkiem. Zacieśnienie tej współpracy , w interesie bezpieczeństwa całej euroatlantyckiej wspólnoty, postawiło Rosję w nowym, korzystnym świetle. "Zadowolenie przywódców zachodnich z polityki prezydenta Putina rośnie, w tym samym stopniu, co jej krytyka w samej Rosji" Prozachodnia polityka W. Putina, skierowana także w stronę Polski nie przynosi mu zbyt wielu popleczników w kraju. Dlatego w Rosji powstało tzw. Forum Obywatelskie, skupiające organizacje poza rządowe , odzwierciedlające opinie społeczeństwa. Forum Obywatelskie, podczas ostatniego zjazdu w Moskwie postanowiło wspierać swojego prezydenta w polityce zagranicznej, która ma dotyczyć szczególnie Polski i Unii Europejskiej .

WZAJEMNA WYMIANA HANDLOWA

Na rynku rosyjskim, w ciągu ostatnich dwóch lat, poczyniły się znaczne postępy dotyczące sposobów alokacji kapitału. Wzrost zamożności społeczeństwa rosyjskiego, przyniósł w efekcie zapotrzebowanie na dobra luksusowe, o wyższym standardzie niż dobra rodzimej produkcji. Polska jako przyszły partner Rosji, powinna skrupulatnie wykorzystać szansę, jaka się przed nią otworzyła i wejść śmiało na rynek rosyjski z niezbyt drogimi produktami (o umiarkowanych cenach) a także dość wysokiej jakości.

Infrastruktura rosyjskich dróg , jest korzystnie ułożona w stronę Polski. Dzięki modernizacji i naprawie wielu odcinków autostrady, a także terminali odprawowych po stronie rosyjskiej, transport samochodowy po między Rosją i państwami zachodnimi, będzie mógł się znacznie ożywić. Układ dróg odzwierciedla, że Moskwa jest rzeczywistym sercem - centrum tego kraju.

Największym partnerem Polski na Wschodzie od lat pozostaje Rosja, dzieje się tak głównie za sprawą wzmożonego importu różnorodnych surowców paliwowych (ropa naftowa, gaz ziemny) . Wysoki udział tych rosyjskich produktów w polskim imporcie jest aż tak wysoki, że gdyby Polska zaopatrywała się w paliwa z innego źródła pochodzenia, to w wymianie handlowej z Rosją mielibyśmy nadwyżkę.

Na tle wymiany handlowej z innymi krajami, import z Rosji surowców, stawia ją na pozycji głównego partnera strategicznego Polski.

Część polskich ekonomistów uważa że uzależnianie się od importu paliw z Rosji, może bardzo niekorzystnie wpływać na nasz rynek, na którym sprzedaje się aż 65% gazu ziemnego i 95% ropy naftowej pochodzenia rosyjskiego.

Sprawa gazu (nitka przez Polskę do Niemiec) wciąż pozostaje otwarta do wielu negocjacji, choć już podpisano już kontrakt wstępny. Polska strona negocjacyjna dobrze wie że, do głównego konsumenta - Niemiec, Gazprom bez udziału Polski nie dotrze i dla tego stawiają twarde i wygórowane warunki - jednocześnie negocjując budowę nowych gazociągów ze Skandynawami . Rozmowy Polsko - Rosyjskie o gazie , przyniosły w efekcie podpisanie niezwykle ważnej umowy międzypaństwowej dotyczącej współpracy regionalnej. Także podpisanie umowy Polsko _Rosyjskiej, dotyczącej sprzedaży ropy z pominięciem cypryjskich pośredników doprowadziło do miliardowych oszczędności polskich rafinerii (minimum 10mln USD - rocznie).

Współpraca regionalna została rozpoczęta po przez podpisanie kontraktu na zakup polskich autobusów "Autosan" , które będą wysyłane do Obwodu Kaliningradzkiego bez cła i tam montowane. Szacuje się że dzięki tej umowie, zatrudnienie po stronie rosyjskiej znajdzie ok. 1500 osób.

Struktura polskiego eksportu do Rosji jest o wiele bardziej zróżnicowana niż importu. Dominują tu przede wszystkim przetwory rolno - spożywcze, a także różnorodne maszyny i urządzenia, które stanowią główne źródło modernizacji rosyjskiej gospodarki.

Rosyjskie zapotrzebowanie na produkty, należy urealniać, o panujące tam warunki ekonomiczne, które są bardzo wygórowane. Rynek rosyjski, wbrew pozorom nie jest słabym rynkiem, a wręcz przeciwnie np. gdy w USA i Japonii panowała recesja na rynku reklamy to rosyjski rynek przeżywał prawdziwy boom. O sile rosyjskiego rynku może świadczyć także zwiększający się corocznie deficyt polskiego eksportu do Rosji. " W Rosji nie sprzeda się towarów w sposób przypadkowy. Bez systemowych rozwiązań wspomagających eksporterów w formie dotacji, dopłat, ubezpieczeń, kredytów, gwarancji itp. nie uda się na trwale ulokować na rynku rosyjskim. W. Putin śmiało skrytykował rząd za brak postępów w rozwoju Federacji Rosyjskiej - wspieranie jej importu, oraz braku prowadzenia polityki, która miałaby wpływać korzystnie na czynniki makroekonomiczne.

Z Polskiej strony wspieranie polskiego eksportu do FR jest niemalże nie rozwinięte, polscy eksporterzy liczą na wielomiliardowe kontrakty, które wg. nich mają być zawarte za pośrednictwem polskiego rządu. Wielu polskich eksporterów oczekuje solidnego wsparcia od strony rosyjskiej, - obniżenie stawek celnych przede wszystkim na materiały budowlane i meble.

W latach 1995-1997 polski eksport do Rosji, rósł dynamicznie jak i import. Niestety, za sprawą kryzysu rosyjskiego nastąpiło wyraźne osłabienie struktury eksportu, a wzrost cen surowców paliwowych na rynku rodzimym, doprowadził do olbrzymiego zwiększenia się importu.

Z roku na rok zwiększający się systematycznie import wyrobów z Rosji, oraz stale słabnący eksport wyrobów do tego kraju, doprowadziły do pokaźnego deficytu handlowego w wymianie po między naszymi krajami. Stale zwiększające się ujemne saldo tych obrotów świadczy nie o zacofaniu rynku rosyjskiego, lecz o słabości polskiej gospodarki i polskich przepisów celnych.

Aby zmniejszyć niekorzystny deficyt prezydent Rosji proponuje oprzeć współpracę na "solidnym fundamencie, tylko w takim wypadku można myśleć o układaniu kontaktów w dłuższej perspektywie" Budowanie kontaktów politycznych za sprawą prezydenta A. Kwaśniewskiego przynosi nad wyraz zdumiewające rezultaty i co raz więcej zaczynamy rozmawiać z Rosjanami . Wzrasta zainteresowanie rynkiem polskim w Rosji, a W. Putin spostrzega nas jako kraj, który może otworzyć drogę Rosji do ścisłej współpracy z Zachodem. (zapewnienie prezydenta A. Kwaśniewskiego o wprowadzeniu tanich i długoterminowych wiz dla obywateli obwodu Kaliningradzkiego doprowadziło do kolejnego ocieplenia wzajemnych stosunków).

Sytuacja polskiego eksportu diametralnie się zmieniła, teraz Rosja przesyła do Polski kosmetyki, a czasami i żywność - która jest specjalnością polskiego eksportu. Polskie towary są systematycznie wypierane na rynku rosyjskim po przez towary subsydiowane z UE. Największą konkurencją dla polskiego eksportu do FR stała się Ukraina. Ukraina przejęła rynek meblowy, a także stopniowo zaczyna przejmować rynek art. tekstylnych i chemicznych. Dużą nadzieją Polski jest odbudowanie eksportu leków do FR, jedynym problemem jest brak specjalistów farmaceutów po stronie wschodniej.

Dużym problemem polskich eksporterów są obawy przed rosyjskimi kontrahentami, którzy mogą się okazać nieuczciwymi i niewypłacalnymi. FR nie jest zacofanym krajem, w którym nie można odzyskać należnych pieniędzy. Jeżeli obawy eksporterów nie dotyczą pieniędzy lecz obaw dostarczenia towaru - to mogą go ubezpieczyć w prawie każdej korporacji ubezpieczeniowej - lecz nie robią tego (jedynie 5%). Należy wyzbyć się uprzedzeń, co do rynku rosyjskiego - że panuje tam anarchia i chaos. FR na dobrą sprawę ma bardziej przemyślany system ekonomiczno - inwestycyjny niż Polska - tam nikt nie marnotrawi środków finansowych na zbędne rzeczy, a inwestycje rządowe są prowadzone pod ścisłą kontrolą. Należy także pamiętać że rosyjska gospodarka dynamicznie się odradza, a budżet FR nie posiada deficytu, lecz nadwyżkę - co świadczy o wysoko rozwiniętej gospodarności środków państwowych.

Bezpiecznego eksportu domagają się także Rosjanie do Polski, obecnie największym gwarantem w wymianie rosyjsko - polskiej jest Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych (KUKE). KUKE udziela zaliczek, kredytów, poręczeń dla przedsiębiorców rosyjskich, chcących inwestować w Polsce. " W ramach tego programu rosyjskie firmy mogą uzyskać kredyt na polskie usługi i towary. Wartość takich kontraktów nie może przekroczyć 10 mln USD, a okres spłaty kredytu nie może być dłuższy niż pięć lat. Działanie KUKE jest dosyć ograniczone, zbyt słabo wspiera polskich przedsiębiorców - eksporterów. Dlatego aby dynamicznie wejść na rynek rosyjski z polskimi produktami, należy skorzystać z informacji zebranych w Krajowej Izbie Gospodarczej, a także z promocji polskich towarów organizowanych po przez Departament Promocji Gospodarczej w Ministerstwie Gospodarki. Dobrym wyjściem jest skorzystanie z agencji wywiadowczej i dokładne zapoznanie się z rynkiem rosyjskim i narzędziami marketingowymi odnoszącymi tam pożądane rezultaty.

Strona rosyjska wytyka Polsce brak inwencji, organizowania biur poręczeniowych i kredytowych. Obecnie projekt ożywienia eksportu do FR jest w fazie realizacji - zapewnia minister gospodarki J. Piechota. Szacuje się że rynek rosyjski to ponad 150 mln potencjalnych klientów na polskie wyroby - którzy są bardzo zainteresowani zakupem tanich, solidnych rzeczy.

Niestety po stronie polskiej finansowanie i dofinansowywanie handlu jest na bardzo niskim poziomie. Dzieje się tak dlatego, że polskie banki nie mają swojego przedstawicielstwa w Rosji - wyjątkiem może tu być jedynie Kredyt Bank. Rosyjskie banki niechętnie rozmawiają z polskimi na te tematy, a zbyt restrykcyjne przepisy dotyczące powstawania nowych banków w FR - (łączenia się) zbyt mocno ograniczają polski eksport. Ten finansowy sektor gospodarki zagranicznej, należy rozwijać jak najbardziej dynamicznie, bo bez niego nie mamy szans aby odnosić sukcesy w sprzedaży za granicą na jakimkolwiek rynku . Należy działać szybko i zdecydowanie, zmieniając kłopotliwe ustawy po stronie polskiej, a także wpływając na zmiany tych przepisów po stronie rosyjskiej. W.Putin nie dostrzega zagrożeń w stosunkach międzynarodowych FR, dostrzega tylko problemy , które należy rozwiązać, ze wzajemnym dobrym skutkiem.

Kryzys na rynku rosyjskim, umożliwił ekspansję cierpliwym i wytrwałym. Zachodnie firmy wycofały się z rynku, pozostawiając wiele luk, do dziś nie zapełnionych. Rosja oczekuje że polscy przedsiębiorcy zapełnią powstałe luki i stworzą nowe miejsca pracy.

Żeby otwierać przedsiębiorstwa FR, tworzyć miejsca pracy, należy przeprowadzić odpowiednią segmentację rynku rosyjskiego, tak aby znaleźć nisze rynkowe. Obecnie jest to bolączką polskich eksporterów, ponieważ, uczą się dopiero na swoich błędach, zamiast przewidywać ruchy na rynku rosyjskim.

Polscy eksporterzy muszą sobie uświadomić że na rosyjskim rynku, nie ma już miejsca na towary o przeciętnej jakości a po wygórowanej cenie. Sfera tego rynku przeciętności co raz bardziej zacieśnia się, pozostają tylko produkty drogie i tanie - brakuje tu stanu pośredniego, który został wyeliminowany po przez drogie markowe produkty z UE i USA, oraz po przez tanie wyroby z Chin i Tajwanu.

OCENA POZIOMU CHŁONNOŚCI RYNKU ROSYJSKIEGO
na podstawie opracowania dr.Salamona

• Produkty importowane przestały być atrakcyjne cenowo w wyniku spadku siły nabywczej rubla do około 34% wartości sprzed kryzysu.
• Gwałtownie wzrosła opłacalność produkcji rodzimej.
• Wzrosła niechęć do produktów importowanych, w tym zwłaszcza z Polski, chociaż polskie produkty często trafiają na rynek rosyjski poprzez pośredników zachodnich, ale pod ich firmą.
• Wyjątkiem w zakresie absorbcji polskich produktów pozostaje Kaliningrad, który stał się bramą zaopatrzeniową dla niektórych obwodów z głębi Rosji, a koszty wwozu produktów z głębi Rosji są zbyt duże (np. zaopatrzenie Obwodu Kaliningradzkiego w odzież w ponad 90% dokonywane jest z zagranicy, głównie z Litwy, Polski i Niemiec).
• Poważną trudnością jest brak skutecznych sieci zaopatrzeniowych w Rosji, które wchłaniałyby i dystrybuowały produkty zagraniczne. Powoduje to dodatkowy wzrost kosztów finalnego produktu, czyniąc go mniej atrakcyjnym od produktów rodzimych.
• Rosną oczekiwania w zakresie kredytowania sprzedaży, a brak jest realnych możliwości bezpośredniego ubezpieczania transakcji do Rosji.
• Z punktu widzenia przepisów prawa rosyjskiego zapłata za towar może być dokonywana wyłącznie po jego wwozie na terytorium Federacji. Przedpłaty są niezgodne z przepisami.
• Rosjanie nie są zainteresowani poszukiwaniem towaru w Polsce. Kupują, bo ceny są atrakcyjniejsze i raczej niechętnie pod polską metką. Tylko w Kaliningradzie polski produkt ma dość dobrą markę, zwłaszcza w grupie produktów o średniej cenie.
• Wyroby polskie mają szansę penetracji głównie na obszarach mniej nasyconych produktami, poza głównymi ośrodkami: Moskwą i St. Petersburgiem, pod warunkiem jednak skonstruowania sieci sprzedaży i oraz aktywnej promocji. Z kolei poza głównymi ośrodkami problemem jest logistyka, jak też fakt ograniczonych możliwości ekonomicznych. Z punktu widzenia Prezesa Międzynarodowej Fundacji Rozwoju Wolnego Handlu ze Wschodem, nisze rynkowe znajdują się w trochę innych miejscach niż te w.w.

CHŁONNOŚĆ RYNKU ROSYJSKIEGO
wg. Fundacji Rozwoju Wolnego Handlu ze Wschodem:

• Polscy eksporterzy słabo orientują się, co, gdzie i jak sprzedawać. Nie posiadają strategii wchodzenia na rosyjski rynek.
• Zmienia się szybko struktura handlu z Rosją, potrzebne są w związku z tym inwestycje, dostarczanie technologii, tworzenie nowych miejsc pracy.
• Praktycznie nie istnieje reklama polskich produktów na tamtejszym rynku. Ale plasowanie reklam wymaga dobrej znajomości tamtejszego, dość skomplikowanego, rynku.
• Procedury certyfikacyjne lepiej i taniej jest przeprowadzać w jednej z wyspecjalizowanych firm na terenie Rosji.
• Przy podpisywaniu kontraktów nie wystarczy prawidłowy kontrakt i ubezpieczenie transakcji w KUKE. Należy pytać o "metrykę operacji handlowych", kod INN czyli inspekcji podatkowej rejestracji handlowej. Te informacje pozwolą ustalić, w wypadku matactw, polegających na ukrywaniu "spółki w spółce", założyciela czy założycieli firmy.
• W kontraktach koniecznie należy określić walutę , w jakiej będą dokonywane płatności.
• Na tzw. "czarnych listach" przedsiębiorstw transportowych jest ponad 200 firm. Warto sprawdzać w porozumieniu z zaufanym spedytorem czy nie mamy do czynienia z firmą, która była przyłapana na matactwach.
• Najtańszą i bezpieczną formą inwestowania w Rosji jest tworzenie własnych składów hurtowych, bądź korzystanie z już istniejących.

REFORMY W FEDERACJI ROSYJSKIEJ

Rosja jako rynek, cały czas ewaluuje i zmienia się na rynek co raz bardziej konkurencyjny. Polacy mają dużą szansę na osiągnięcie przyzwoitych wyników handlowych, ponieważ - 56% ankietowanych handlowców uważa że popyt na polskie wyroby jest średni lub wysoki, a 44% chciałoby sprzedawać wyroby z naszego kraju.

Reforma podatkowa

Jedną z pierwszych i najważniejszych reform, wprowadzonych za rządów W. Putina, było sensacyjne wprowadzenie podatku liniowego od dochodów - 13 %, który jest najniższym podatkiem w Europie. Podatek ten od dochodu, daje równo szanse wszystkim prowadzącym działalność zarobkową na terenie FR, również i polskim firmom. Wprowadzenie tego podatku znacznie ożywiło PKB FR, oraz przyniosło znaczne wpływy do budżetu. Wprowadzenie tego podatku uzasadniało się drugim na świecie zróżnicowaniem płac w tym samym zawodzie (na pierwszym miejscu na świecie znajduje się Polska).

Reforma własności ziemskiej

W kwietniu 2001r wszedł w życie (uchwalony w styczniu przez parlament) znowelizowany Kodeks Cywilny zawierający zapisy o prawie własności ziemi. Jednak wejście w życie zapisów dotyczących ziemi rolniczej ustawa wprowadzająca zawiesiła do czasu uchwalenia Kodeksu Ziemskiego i ustawy o obrocie ziemią rolniczą. Pierwszy z dokumentów Duma Państwowa przyjęła 14 lipca 2001r w drugim czytaniu (ostatnie - formalne już - czytanie odbędzie się w jesiennej sesji parlamentu). Pomimo sprzeciwu komunistów i agrariuszy oraz wątpliwości zgłoszonych przez część regionów ustawa przeszła zasadniczo w wersji rządowej (gwarancje prawa własności i swoboda obrotu ziemią nierolniczą - około 2 % gruntów w Rosji). Wprowadzono jedynie pewne ograniczenia w zakupie ziemi przez cudzoziemców w regionach przygranicznych i strategicznych. Ze względu na gwałtowny sprzeciw lobby kołchozowego (kontrolującego faktycznie większość ziemi), mającego polityczne zaplecze w lewicowej opozycji parlamentarnej oraz w lobby gubernatorskim (obawiającego się utraty ważnego źródła dochodów) spowodował, iż kwestia obrotu ziemią rolniczą została odłożona do odrębnej regulacji ustawowej. Dopiero wejście w życie ustawy o obrocie ziemią rolniczą (wstępnie zapowiedzianej na jesień i potwierdzającej zapewne polityczne ustalenia dotyczące przekazanie kompetencji decyzyjnych władzom regionalnym) zakończy proces regulowania własności ziemskiej w Rosji. Znaczenie tych zmian polega na stworzeniu cywilizowanego rynku ziemi w Rosji i ułatwieniu działalności inwestycyjnej .

Reforma systemu bankowego

6 czerwca 2001r w Radzie Federacji (wyższej izbie parlamentu) zakończył się proces legislacyjny uzgodnionego z Międzynarodowym Funduszem Walutowym pakietu ustaw wprowadzających korzystne zmiany do funkcjonowania rosyjskiego systemu bankowego: nowelizacji ustawy o bankructwie, nowelizacji ustawy o bankach i działalności bankowej oraz nowelizacji ustawy o Banku Centralnym. Nadal jednak, mimo wcześniejszych zapowiedzi nie rozpoczął się proces sanacji wielu banków (co wiąże się z nieuchronnym bankructwem niektórych z nich).

Reforma prawa pracowniczego

Pomimo gwałtownego sprzeciwu lewicowej opozycji (komunistów i agrariuszy) w Dumie Państwowej niższa izba parlamentu przegłosowała 5 lipca w pierwszym czytaniu nowelizację Kodeksu Pracy. Krytykę projektu ze strony części parlamentarzystów i związków zawodowych spowodowały szczególnie te jego zapisy, które ułatwiają procedurę zwalniania pracowników (likwidując m.in. prawo weta związków zawodowych w tej kwestii). Od dłuższego czasu trwają konsultacje na temat Kodeksu, który doczekał się w Dumie 7 wersji. Przyjęty obecnie za podstawę projekt jest złagodzoną - po parlamentarnych konsultacjach - wersją projektu rządowego.

Reforma gazownictwa

Reforma koncernu Gazprom - gazowego monopolisty - jest nadal odkładana. Doszło jednak do poważnych zmian kadrowych w kierownictwie firmy. 31 maja 2001r długoletniego szefa koncernu Rema Wiachiriewa zastąpił protegowany prezydenta Putina - Aleksiej Miller. W ślad za tym w czerwcu przedstawiciele państwa uzyskali kontrolę nad Radą Dyrektorów Gazpromu. W powszechnym przekonaniu był to warunek wstępny jakichkolwiek zmian w koncernie, którego dotychczasowy zarząd blokował zmiany i zawłaszczał jego majątek. Nic nie wskazuje, by miało dojść do postawienia formalnych zarzutów w tej sprawie. Prezydent Putin i premier Kasjanow zalecali niejednokrotnie brak pośpiechu i ostrożność w kwestii reformy Gazpromu. Propozycje ministra Germana Grefa (potwierdzone przez premiera) mówią o podziale koncernu na struktury zajmujące się wydobyciem oraz transportem i eksportem gazu ziemnego, a także o zapewnieniu dostępu do sieci konkurencyjnych firm. Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego i Handlu ma przygotować projekt reformy do końca tego roku. Poważniejszym zmianom sprzeciwia się samo lobby gazowe wspierane przez szereg polityków. Zainteresowane głębszą reformą Gazpromu są natomiast zachodnie koncerny energetyczne i państwa Unii Europejskiej (którym zależy na zwiększeniu dostaw z Rosji i na ich bezpieczeństwie).

Reforma systemu energetycznego

11 lipca 2001r premier Michaił Kasjanow podpisał decyzję o podjęciu reformy rosyjskiego systemu energetycznego, którego kluczowym elementem jest spółka Połączone Systemy Energetyczne Rosji (RAO JES Rossii) - monopolista w dystrybucji (a w dużej mierze także w produkcji) energii elektrycznej w FR. Tym samym zakończył się, trwający od wielu miesięcy, burzliwy proces konsultacji nad założeniami reformy. Z 14 (!) zgłoszonych projektów przyjęto projekt szefa RAO JES Anatolija Czubajsa. Zatwierdzony plan reformy składa się z trzech etapów, których realizacja zajmie łącznie 9-10 lat (dłużej niż w pierwotnym projekcie Czubajsa). Ma ona doprowadzić do stworzenia rynku energetycznego (stanowiący państwowy monopol), podziału systemu energetycznego na dwie części - sieci przesyłowe i system dyspozytorski (kontrolowane przez państwo) oraz otwartą na konkurencję sferę produkcji i zbytu przeznaczonej do prywatyzacji i zapewnieniu warunków do napływu inwestycji w branży energetycznej. Głównymi oponentami Czubajsa byli prezydencki doradca ekonomiczny oraz lobby gubernatorskie (reprezentowane przez komisję Rady Państwa). Ich koncepcje przewidywały demonopolizację rynku poprzez utworzenie niezależnych kompanii regionalnych. Opór wobec propozycji szefa RAO JES był w dużej mierze spowodowany niechęcią gubernatorów do rezygnacji z manipulowania cenami energii jako ważnego instrumentu politycznego. Niechęć okazuje również lobby naftowe i metalowe (ceny energii są istotną częścią kosztów wydobycia i produkcji, zwłaszcza aluminium).

Reformy pomniejszające różnorodne bariery biurokratyczne

13 lipca 2001r Duma Państwowa uchwaliła pakiet trzech ustaw dotyczących tej sfery. W trzecim czytaniu przyjęto ustawy: o licencjonowaniu (nowelizacja), o rejestracji osób prawnych i o ochronie praw przedsiębiorców. Pierwsza z nich znacząco ogranicza (z ponad 200 do około 100) ilość rodzajów działalności gospodarczej wymagających koncesji na szczeblu federalnym. Druga wprowadza zasadę tzw. jednego okna, upraszczając istotnie tryb rejestracji nowych podmiotów gospodarczych. Trzecia natomiast ogranicza dopuszczalną ilość i reguluje zasady przeprowadzania kontroli państwowych w firmach. Największy opór napotkała w wewnątrz rządowych konsultacjach ustawa o licencjonowaniu. Niektóre resorty nie chciały bowiem wyzbywać się znaczącego źródła pozabudżetowych dochodów. Interwencje prezydenta Putina wspierające projekt Ministerstwa Rozwoju Gospodarczego i Handlu pozwoliły ostatecznie na ograniczenie listy koncesji (z nieznacznymi ustępstwami).

Reforma sądownictwa i prokuratury

28 czerwca Duma Państwowa przyjęła w pierwszym czytaniu pakiet czterech projektów ustaw (na ogólną liczbę jedenastu) wprowadzających reformę sądownictwa - nowelizacje ustaw o statusie sędziów, systemie sądowniczym, Sądzie Konstytucyjnym i projekt ustawy o adwokaturze. Największe kontrowersje budzi pierwszy projekt. Ugrupowania liberalne oraz sędziowie różnych szczebli (w tym Sądu Najwyższego) krytykują go w szczególności za wprowadzenie kadencyjności przewodniczących sądów, ograniczenie immunitetu sędziowskiego i uproszczenie trybu dyscyplinarnego dymisjonowania sędziów. Ich zdaniem może to zagrozić niezawisłości sądów. Z kolei Prokuratura Generalna sprzeciwiała się stanowczo zapisom pozbawiającego prokuraturę prawa decydowania o przeszukaniach i stosowaniu aresztu i przekazujących tę kompetencję sądom (zgodnie z normą konstytucyjną). Naciski te okazały się częściowo skuteczne, bowiem wejście w życie tych zapisów odłożono w projekcie do 2004 r. Nowy KPK, którego trzecie czytanie odłożono do jesiennej sesji parlamentu, wprowadza także w Rosji instytucję sądów przysięgłych.

Reforma kolejnictwa - demonopolizacyjna

18 maja rząd zatwierdził projekt reformy Ministerstwa Kolejnictwa (MPS) - monopolisty w dziedzinie transportu kolejowego w Rosji. Projekt reformy opracowało głównie samo zainteresowane ministerstwo . Reforma ma składać się z trzech etapów o łącznym czasie realizacji 10 lat. Przewiduje ona m.in. wyodrębnienie z MPS spółki skarbu państwa "Koleje Rosyjskie" (wraz ze "spółkami-córkami", w następnym etapie stopniowo prywatyzowanymi). Jednym z pierwszych planowanych działań jest - ujednolicenie taryf przewozowych (krajowej i międzynarodowej) generujących nadużycia.

Reforma komunalna

5 lipca 2001r rząd FR zaakceptował projekt reformy komunalnej. Przewiduje on stopniowe urynkowienie tej sfery usług (m.in. pokrywanie wszystkich kosztów usług komunalnych przez mieszkańców oraz likwidację dotacji państwowych dla przedsiębiorstw komunalnych) przy stworzeniu adresowanej pomocy dla słabo uposażonych obywateli. Rząd zaplanował, iż w najbliższych miesiącach reforma komunalna będzie wprowadzana pilotażowo w kilku regionach. W całym kraju nowe zasady obowiązywać będą nie wcześniej niż w 2003 r. Rząd nie spieszy się z reformą, ponieważ nieuchronną jej konsekwencją będzie stopniowy wzrost opłat czynszowych (obecnie bardzo niskich). Alternatywny projekt reformy przygotowała komisja Rady Państwa. Różnice dotyczą głównie sposobu uregulowania istniejącego zadłużenia w sferze komunalnej i kwestii państwowych subsydiów.

Reforma taryfy celnej

Nastąpiło obniżenie st6awek celnych na ponad 400 pozycji towarowych. Wobec obniżenia się ceł ropy, rosyjscy eksporterzy tego surowca otrzymali zniżkę 30,5 do 23,4 EURO za tonę.

Znaczącą obniżką - najważniejszą dla polskich eksporterów było obniżenie taryfy celnej na produkty spożywcze, przemysłu lekkiego i włókienniczego z 10% do 5%, a dla przemysłu samochodowego, metalowego (ciężkiego), i maszynowego z 15% do 10%.

Zakończenie

Odnowienie wzajemnej współpracy z Federacją Rosyjską jest już tylko kwestią czasu, czasu - którego my Polacy nie mamy, nie możemy czekać w nieskończoność - musimy działać i współpracować aby osiągnąć wzajemne korzyści. To My musimy stale zabiegać o względy naszego Wschodniego sąsiada, tak aby otworzył przed nami swój ogromny rynek- bez barier i utrudnień. Ten rynek to przyszłość i droga do sukcesu, która leży w zasięgu Naszych możliwości. Wykorzystajmy okazję która się nadarzyła, bo następna może się wydarzyć za wiele lat.

Autor: Adam Hryniewiecki - Zachodniopomorska Szkoła Biznesu.