Podatki bezpośrednie

W Unii podatki bezpośrednie są w niewielkim stopniu zharmonizowane. Ujednolicone zostało tylko pojęcie dochodu przedsiębiorstw podlegającego opodatkowaniu: może być on osiągany przez firmę w wyniku wytwarzania dóbr, świadczenia usług bądź pochodzić z majątku, kapitału oraz innych rodzajów działalności.

UE ponadto nakazuje swoim członkom unikać regulacji, które mogą w jakikolwiek sposób ograniczać swobodę przepływu kapitałów pomiędzy państwami członkowskimi Unii w szczególności dochodów (dywidend, opłat licencyjnych). Chodzi bowiem o stworzenie rzeczywiście wspólnego rynku, w którym przedsiębiorstwom z różnych krajów nie ogranicza się swobody działania państw członkowskich.

W gestii państw

Od 1990 r. w UE obowiązuje dyrektywa ułatwiająca funkcjonowanie przedsiębiorstwom mającym spółki-córki w innych państwach UE i otrzymującym od nich dywidendę. Nakazuje ona zwolnienie tych dochodów z podatku albo odliczenie podatku już zapłaconego. Chodzi bowiem o uniknięcie wielokrotnego nakładania obciążeń na ten sam dochód.

Unia nakazuje również państwom członkowskim wprowadzenie przepisów umożliwiających opodatkowanie zysków pojawiających się przy podziałach, fuzjach, wniesieniach majątku i zmiany udziałów. Fiskus ściągać ma należne pieniądze, jednak nie w momencie przeprowadzenia fuzji, ale dopiero w chwili zrealizowania związanych z nią zysków. Starając się o wejście do Unii, Polska powinna wcześniej czy później wprowadzić obie te zasady do swojego porządku prawnego.

Warto jednak przyjrzeć się regulacjom, o których dopiero dyskutuje się w Unii. Niewykluczone, że w przyszłości nastąpi ujednolicenie stawek podatku dochodowego od osób prawnych (minimalna może wynieść 30%, maksymalna 40%), zasad amortyzacji, leasingu, wyceny zapasów, rezerw, kosztów zarządu, pokrywania strat itp.

W przyszłości prawdopodobnie wprowadzony zostanie nakaz opodatkowania odsetek, w tym oprocentowania lokat bankowych. Dziś brak go w niektórych krajach UE (a także u nas), co zachęca do przeniesienia tam rachunków bankowych i ukrywania przed macierzystym urzędem skarbowym osiąganych w ten sposób dochodów. Przynajmniej 15-procentowy podatek od odsetek pobierany byłby w tym kraju, w którym ma siedzibę instytucja finansowa. Obecnie np. Austriacy płacą od odsetek bankowych 25%, a Francuzi, Belgowie, Irlandczycy i Grecy 15%.

Przygotowywany jest także w Brukseli zakaz pobierania podatków od odsetek i opłat licencyjnych przekazywanych między spółką-matką i spółką-córką, działającymi w różnych krajach. W planach jest także dyrektywa umożliwiająca tej pierwszej odliczenie od dochodu przed opodatkowaniem strat ponoszonych przez tą drugą.

Ile płacą Smith ze Schmidtem

W państwach członkowskich UE panuje dość duża różnorodność w opodatkowaniu przedsiębiorstw i obywateli. Warto więc sprawdzić, co czeka polskich przedsiębiorców, którzy po przyjęciu nas do Unii zechcą prowadzić działalność w innych państwach członkowskich.

We Francji, Włoszech i w Grecji stosuje się w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw uproszczone opodatkowanie za pomocą stawek przeciętnych. Istnieją tam także różnego rodzaju kwoty wolne. Do kosztów uzyskania przychodu przeważnie wlicza się także składki na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne.

Stawka podatku od dochodów osobistych w państwach UE (%)

Kraj	początkowa	najwyższa	liczba progów
Austria	10	50	5
Belgia	25	52	6
Dania	10	31	3
Finlandia	6	38	6
Francja	5	54	7
Grecja	5	40	4
Hiszpania	17	44,2	7
Holandia	36,35	60	3
Irlandia	26	48	2
Luksemburg	6	26	7
Niemcy	19	53	3
Portugalia	15	40	4
Szwecja	3	35	2
W. Brytania	20	40	3
Włochy	10	51	7

Podatek od dochodów osobistych obywateli jest w państwach UE progresywny z rosnącymi stawkami dla wyższych dochodów. Podatku liniowego nie stosuje tam na razie żadne państwo. Kwoty wolne od podatku niższe są od zarobków uznanych za minimum egzystencji. Większość państw koryguje obciążenia fiskalne stosownie do stopy inflacji - robią to Belgia, Dania, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Portugalia, Szwecja, Wielka Brytania i Włochy.

Holandia stosuje trzystopniową skalę podatkową: od 36,35% przez 50% do 60%. Osoby, które ukończyły 65 lat, mają stawkę obniżoną. Dwudziestoprocentowym podatkiem obłożone są dochody ze sprzedaży akcji z przedsiębiorstwa przez spadkobierców zmarłego właściciela, renty płacone przez pracodawcę pracownikowi z tytułu inwalidztwa albo rodzinie po jego śmierci w wypadku przy pracy.

W Wielkiej Brytanii skala jest trzystopniowa (20, 24, 40%). Istnieje wiele potrąceń od dochodu z tytułu wieku podatnika (65-74 lat i powyżej). Ich wysokość zależy od rocznego dochodu, wynosi np. 4200 lub 4370 funtów przy dochodzie do 14200; po przekroczeniu tej kwoty są one redukowane o połowę. Istnieją tam także ulgi dla małżonków, osób samotnych wychowujących dzieci oraz dla ociemniałych.

W większości krajów UE podatek dochodowy ustalany jest na podstawie zeznań podatkowych. Sposób obliczania dochodu może być uzależniony od rodzaju jego źródła: przychód z pracy najemnej, kapitału bądź sprzedaży. Najczęściej w trakcie roku wpłaca się zaliczki podatkowe, a w połowie następnego rozlicza ostateczną wysokość (w Polsce roczne zeznania podatkowe wypełniamy w kwietniu).

Firmowe zyski

Zgodnie z zaleceniami UE, państwa członkowskie starają się uniknąć podwójnego opodatkowania zysku przedsiębiorstw wypłacanego w formie dywidendy udziałowcom oraz akcjonariuszom. Wiele przedsiębiorstw ma charakter ponadnarodowy i mogą podlegać ustawodawstwu podatkowemu kilku państw, a to mogłoby prowadzić do parokrotnego obłożenia zysku podatkiem na rzecz fiskusa.

Wszyscy członkowie UE stosują ogólne zasady określania zysku, jednak mają wiele regulacji szczególnych dotyczących np. amortyzacji, określenia wartości środków obrotowych, ulg inwestycyjnych, zysku ze sprzedaży zapasów i rezerw oraz ukrytych wypłat z zysku.

Stosowane są dwa sposoby opodatkowania zysku. Fiskus może pobrać podatek od dochodu przedsiębiorstwa - dywidenda wypłacana jej akcjonariuszom jest wtedy zwolniona z podatku. Może też zwolnić ją z podatku od spółek. Podatek od otrzymanego dochodu zapłacą wówczas firmy-udziałowcy.

W Niemczech i Włoszech podatek od spółek pobrany od dywidendy podlega potrąceniu od podatku dochodowego firm-udziałowców lub akcjonariuszy. W Danii, Francji, Irlandii i Wielkiej Brytanii przypadającą na nich część opłaconego już podatku od dywidendy mogą potrącić od podatku dochodowego od osób prawnych.

Wielkość podatków płaconych przez firmy obniżają odpisy amortyzacyjne w okresie fizycznego lub technicznego zużycia maszyn i urządzeń. Amortyzuje się na kilka sposobów:

• w równych kwotach przez cały jej okres,
• w pierwszym roku ustaloną stawkę od kosztów nabycia urządzenia, a w kolejnych latach od jego wartości księgowej,
• w kwotach zmniejszających się z upływem lat,
• wg zmiany wartości zapasów.

W większości państw członkowskich UE odpisom amortyzacyjnym podlegają również wydatki na reklamę i reprezentację. Zapłacone przez firmę odsetki można wpisywać w koszty jedynie w przypadku kredytu. Istnieje natomiast możliwość skompensowania w następnych (np. trzech) latach strat poniesionych przez przedsiębiorstwo. W ten sposób system podatkowy dostosowany jest do koniunktury gospodarczej.

W Austrii w spółkach zobowiązanych do prowadzenia ksiąg handlowych przyjmuje się, że wszystkie przychody pochodzą z działalności gospodarczej. Natomiast koszty są potrącane tylko wtedy, gdy mają z nią bezpośredni związek. Dlatego z potrąceń wyłączono:

• wydatki na rzecz fundacji,
• wydatki reprezentacyjne,
• połowę wynagrodzeń członków rad administracyjnych i nadzorczych,
• część wydatków na cele charytatywne i kościelne.

W Holandii podstawę opodatkowania spółek stanowi zysk po potrąceniu ewentualnych strat i niektórych wydatków, np. odsetek i długów hipotecznych. Przed opodatkowaniem od zysku odlicza się także:

• udziały w zysku członków kierownictwa i pracowników firmy,
• transfery zysku na rzecz kredytodawców,
• udziały w zysku sprzedających koncesje, licencje i patenty,
• koszty założenia przedsiębiorstwa i koszty związane z podwyższeniem kapitału lub jego zmianami,
• udziały w zysku osób odpowiedzialnych za spółkę komandytową,
• transfery zysku spółki ubezpieczeniowej na rzecz ubezpieczonych (z tytułu polisy),
• dobrowolne datki dla krajowych instytucji kościelnych, charytatywnych, kulturalnych i naukowych, nie
• przekraczające 500 guldenów każdy. Limit tych odliczeń wynosi 6% zysku i dotyczy wyłącznie spółek krajowych.

Od zysku przed opodatkowaniem nie można odliczyć: wynagrodzeń z tytułu świadczeń kapitałowych założycieli i udziałowców spółki, przychodów kapitałowych, podatku od gier.

W Hiszpanii zysk jest ustalany na podstawie ksiąg handlowych po potrąceniu strat. Nie wpisywane są w koszty: nadmierne wynagrodzenia, tantiemy i dochody członków rad nadzorczych, podatki od samochodów służbowych, podatki od spółek oraz grzywny podatkowe.

Ustawodawca zabezpieczył się, by przedsiębiorstwa nie unikały obciążeń, uciekając z zyskami do rajów podatkowych. Dlatego wymaga informowania o wszelkich transferach zysku między powiązanymi spółkami krajowymi i zagranicznymi, a także opłacaniu usług, przekazywaniu odsetek i opłat licencyjnych na rzecz zagranicznych wierzycieli z krajów o niskich obciążeniach podatkowych.

Kraj	stawka podstawowa	zysk zatrzymany	zysk wypłacony
Austria	34	-	-
Belgia	39	-	-
Dania	34	-	-
Finlandia	28	-	-
Francja	-	33	33
Grecja	-	35	40
Hiszpania	35	-	-
Holandia	35	-	-
Irlandia	38	-	-
Luksemburg	33	-	-
Niemcy	-	45	30
Portugalia	34	-	-
Szwecja	28	-	-
W. Brytania	33	-	-
Włochy	36	-	-

W większości państw UE stosuje się wyłącznie jedną stawkę, tylko w niektórych kumuluje się podatek państwowy i lokalny, np. w Portugalii i we Włoszech. W Austrii obowiązuje jednolita stawka 34%. Zysk organizacji charytatywnych i kościelnych jest opodatkowany, gdy przekroczy rocznie 100 000 ATS. W Niemczech stawka podstawowa od zysku zatrzymanego spółek kapitałowych, spółdzielni prowadzących działalność gospodarczą i prywatnych fundacji wynosi 45%. Dywidenda opodatkowana jest stawką 30%.

W Wielkiej Brytanii skala podatkowa składa się z trzech części: pierwsze 300 tys. funtów zysku obłożone jest 25%, zysk przekraczający 1,8 mln jest opodatkowany w wysokości 33%.

Majątek także opodatkowany

Podatki majątkowe nie są przez Unię ujednolicane. Te stosowane w państwach UE obciążają poszczególne jego części (grunt, lasy, majątek przedsiębiorstwa) po potrąceniu długów i ciężarów, czyli wartość majątku netto. Opodatkowane jest zarówno samo jego posiadanie, jak i obrót nim.

Podstawą opodatkowania jest wartość przychodu, jaki można mieć z tytułu posiadania majątku, lub jego wartość rynkowa. W przypadku przedsiębiorstw jest ona określana na podstawie wartości poszczególnych składników, tj. gruntów, budynków, maszyn, papierów wartościowych.

Stawki tego podatku, w zależności od rodzaju majątku, mogą być proporcjonalne lub progresywne. Proporcjonalne bywają stosowane, gdy podatek majątkowy stanowi uzupełnienie dochodowego płaconego od przychodów z majątku. Natomiast w przypadku samodzielnego podatku majątkowego stosowana jest w zasadzie progresywna stawka nakładana na posiadane dobra i dochód.

Podatek od majątku płaci się w ośmiu państwach UE, nie stosuje się go w: Austrii, Belgii, Finlandii, Grecji, Irlandii, Portugalii i Wielkiej Brytanii. We wszystkich natomiast funkcjonuje podatek od spadków i darowizn oraz od obrotu majątkiem. Tylko nieliczne utrzymują gruntowy oraz przemysłowy.

We Francji podatkiem od majątku są obciążone osoby fizyczne. Ma on charakter progresywny: 0%; 0,5%; 0,7%; 0,9%; 1,2%; 1,5%. Do podstawy opodatkowania wchodzą składniki posiadanego przedsiębiorstwa i udziały w spółkach cywilnych.

W Niemczech podatek od majątku obciąża zarówno osoby fizyczne, jak i prawne. Obejmuje: gospodarstwa rolne i leśne, grunty, przedsiębiorstwa oraz depozyty oszczędnościowe i bankowe, akcje, roszczenia z tytułu ubezpieczenia itp. Stawka podatkowa dla osób prawnych wynosi 0,6%, fizycznych - 0,5%.

Kwoty wolne wynoszą: 1 tys. DEM - depozyty oszczędnościowe i bankowe, 10 tys. - roszczenia kapitałowe i udziały w spółkach kapitałowych, tyle samo - ubezpieczenia na życie, rentowe i kapitałowe, 100 tys. - wartości roszczeń z tytułu rent, korzyści i świadczeń na rzecz osób uprawnionych powyżej 60 roku życia (lub tych, które były trwale upośledzone przez okres 3 lat), 1 tys. - metale nieprzetworzone i kamienie szlachetne, monety, 10 tys. - biżuteria, wyroby z metali szlachetnych, przedmioty luksusowe, 20 tys. - przedmioty sztuki i zbiory.

Podstawę opodatkowania stanowi wartość netto majątku po potrąceniu długów (ale nie w przypadku przedsiębiorstwa). Dla gruntów stosuje się wartość z 1 stycznia 1974 r. bądź 1964 r., ale powiększoną o 40%. Wartość majątku przedsiębiorstwa jest szacowana co trzy lata, majątku rolnego i leśnego jest opisywana w formie przychodu, gruntów niezabudowanych - według ceny sprzedaży, a gruntów zabudowanych - od czynszu. W innych przypadkach - według cen sprzedaży.

Od całości majątku osób fizycznych są stosowane następujące zwolnienia: 70 tys. DEM na każdego z podatników, 50 tys. na osobę powyżej 60. roku życia (lub taką, która przez trzy lata była trwale upośledzona). Od spółek podatek jest pobierany, gdy wartość majątku przekracza 20 tys. marek.

We Włoszech podatek od majątku obciąża jedynie osoby prawne i wynosi 0,75%. W skład podatku od obrotu majątkiem wchodzą opłaty od nabycia nieruchomości i od obrotu kapitału, np. podatek giełdowy, od weksli, od umów o pożyczkę oraz ubezpieczeniowy. Pobór ich jest bardzo prosty i zazwyczaj ma formę znaczka bądź stempla, jest to więc forma naszej opłaty skarbowej.

Obrót też opodatkowany

We Francji podatek od nabycia nieruchomości obciąża grunty i budynki. Stawki wynoszą 14,2% w przypadku działek niezabudowanych i 5,4% - pod budynkami mieszkalnymi. Sprzedaż gruntów budowlanych jest wolna od podatku, gdy nabywca zobowiąże się do ich zabudowy w ciągu czterech lat. Jeżeli jednak tego nie zrobi, zapłaci 22,6%.

Francuski podatek giełdowy wynosi: 3% od obrotu papierami wartościowymi do 1 mln franków i 1,5% powyżej tej kwoty. Za handel zbożem płaci się 0,26%, a za inne transakcje kupna-sprzedaży 0,20%.

Płacić trzeba także za zarejestrowanie spółki: 1% wartości wkładów i 11,4% od wkładów rzeczowych w postaci budynków i majątku wniesionych przez osoby niepodlegające podatkowi dochodowemu od osób prawnych. W przypadku podwyższenia kapitału uiścić trzeba 1% lub 11,4% z wyjątkiem wkładów gotówkowych, oraz 3% od przekształcenia zapasów lub zysku. Podatki od weksli i czeków wynoszą: 4 franki od weksla, 1 - od weksla krajowego, 2 - od czeku gotówkowego. Czeki rozliczeniowe są wolne od podatku.

Podatek ubezpieczeniowy obciąża 0,25-30% wypłaty odszkodowania, np.: 15% od ubezpieczenia na życie, 30% od pożaru (15% w przypadku mienia przemysłowego lub rolniczego).

W Niemczech nabywcy nieruchomości płacą 2% ceny zakupu. Podatki od obrotu kapitału: giełdowy, rejestrowy od spółek i wekslowy zostały uchylone. Ubezpieczeniowy obciąża odszkodowania i składki. Wolne od podatku są wypłaty do 7500 marek od ustawowego i prywatnego ubezpieczenia na życie, choroby oraz bezrobocia. Stawka w przypadku np. ubezpieczeń handlowych wynosi 20 fenigów za każde 1000 marek sumy polisy. Przy asekuracji budynku od ognia płaci się 5% składki od jednej czwartej sumy ubezpieczenia, dla wyposażenia mieszkania natomiast 12% składki od jednej piątej sumy.

We Włoszech nabywcy nieruchomości płacą 15% w przypadku gruntów rolnych i 4% - mieszkania własnościowego. Podatek giełdowy nie obciąża drobnych transakcji do 400 tys. lirów, powyżej wynosi w zależności od rodzaju transakcji 9-140 lirów od każdych 100 tys. Rejestrowy wynosi: 1% świadczeń gotówkowych przy tworzeniu spółki lub podwyższeniu kapitału, 4% od aportów i 8% od wkładu gruntu. Wekslowy i czekowy wynoszą: 10% kwoty weksla lub czeku, 7% gdy kwotę pobrano za granicą i 0,1% od weksli związanych z transakcjami eksportowymi. Ubezpieczeniowy to: 2,50% od ubezpieczenia na życie i od wypadku, 21,25% od kradzieży, pożaru i ubezpieczenia obowiązkowego, 12,50% od ubezpieczenia pojazdów oraz 18% od imprez sportowych.

Podatek przemysłowy - hamulec przedsiębiorczości

Określany mianem hamulca przedsiębiorczości podatek przemysłowy nie jest ujednolicany w UE. Pobierany jest we Francji, Hiszpanii, Irlandii, Luksemburgu i Niemczech. Płacą go firmy z wyjątkiem rolnych i leśnych. Zwolnione są z tego podatku osoby wykonujące wolne zawody.

Podstawą opodatkowania jest przychód lub kapitał przedsiębiorstwa, a niekiedy kwota wypłacanych wynagrodzeń. Wysokość przychodu jest ustalana na zasadach podobnych, jak w podatku dochodowym. Kapitał przedsiębiorstwa jest szacowany według zasad zbliżonych do podatku gruntowego,(np. od wartości nieruchomości).

Na wysokość podatku przemysłowego mają wpływ stawki odrębne dla przychodu i kapitału. Bywa też osobna stawka ustanowiona przez samorząd lokalny. Istnieje minimum wolne od podatku.

W Luksemburgu podatek przemysłowy obciąża przedsiębiorstwa handlowe, przemysłowe, kopalnie i rzemieślników. Zwolnienia są stosowane zgodnie z ustaleniami w podatku od osób prawnych. Podstawą opodatkowania jest przychód i kapitał (w 1987 r. uchylono podatek od wynagrodzeń). Przychód przedsiębiorstw ustala się na podstawie przepisów właściwych podatkom, dochodowemu lub od osób prawnych. Stawka obciążająca przychód wynosi 4%, kwota wolna 900 tys. franków luksemburskich (równych belgijskim) - dla przedsiębiorstw jednoosobowych i spółek cywilnych, a dla reszty 700 tys. Stawka od kapitału to 2%, a kwota wolna dla podatników nie podlegających podatkowi od spółek - 2,5 mln, dla reszty 1,8 mln.

W Niemczech podatek przemysłowy obciąża prowadzące działalność osoby fizyczne, prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej (np. spółki komandytowe). Obłożony jest nim przychód i kapitał przedsiębiorstwa. Przychód ustala się według zasad właściwych podatkowi dochodowemu lub podatkowi od spółek. Kapitał zaś jest ustalany na podstawie specjalnej ustawy o szacowaniu wartości.

Od przychodu i od kapitału dokonuje się licznych potrąceń. Stawki podatkowe są zróżnicowane. Kwota wolna osób fizycznych i spółek osobistych to 48 tys. marek, spółek prawa publicznego - 7,5 tys. Wobec spółek kapitałowych nie stosuje się żadnych obniżek.

Stawki obciążające przychód prowadzących działalność gospodarczą osób fizycznych i spółek cywilnych rosną stopniowo od 1% dla przychodu do 24 tys. marek do 5% przy 120 tys. Inne przedsiębiorstwa płacą stawkę jednolitą w wysokości 5%. Kapitał przedsiębiorstwa jest opodatkowany stawką 2%, przy czym kwota wolna wynosi 120 tys. marek.

Źródło: Centrum Informacji Europejskiej Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej http://www.cie.gov.pl