Promocja

Autor: Małgorzata Pintera

Polska polityka eksportowa i pokonywanie barier

Polityka proeksportowa

Z roku na rok zwiększa się polski deficyt w handlu zagranicznym. Ponieważ ograniczanie importu, przez wprowadzanie wyższych ceł nie jest możliwe z uwagi na członkostwo w WTO. Jedynym sposobem na poprawę bilansu handlowego jest wspieranie eksportu.

W 1993 roku w polskiej polityce eksportowej zaczęto głównie używać instrumentów finansowych, przedtem wspieranie eksportu ograniczało się do tradycyjnych działań promocyjnych. W ostatnich latach zaczęto zwracać uwagę na rozwój następujących instrumentów finansowych:

• finansowanie kontraktów eksportowych,
• ubezpieczanie kontraktów eksportowych,
• zwiększono udział % kredytów bankowych przeznaczonych na finansowanie eksportu.

W lipcu 1999 roku Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów opracował dokument "Ocena sytuacji i propozycje działań dla polepszenia sytuacji w handlu zagranicznym Polski". Zawiera on główne cele polityki proeksportowej do 2002 roku. Należy do nich głównie poprawa konkurencyjności polskich produktów eksportowych i zwiększenie bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Z pośród finansowych i celnych instrumentów wspierania eksportu wymieniono między innymi: ubezpieczenie i dopłaty do kredytów eksportowych, wspieranie przedsięwzięć proeksportowych, wdrożenie statutu solidnego eksportera.

Polityka kursowa

W Polsce polityka kursowa jest wykorzystywana jako instrument wspierania eksportu raczej rzadko. Polityka kursowa jest traktowana jako instrument walki z inflacją i gwarancją utrzymania równowagi wewnętrznej.

Umacnianie złotego, do czego dąży polityka pieniężna, jest jednak niekorzystne dla eksporterów. Wraz ze wzrostem wartości złotego podnoszą się ceny na produkty eksportowe, wyrażane w walutach wymienialnych, co powoduje znaczny spadek konkurencyjności polskich towarów za granicą. Na podstawie badań przeprowadzonych przez IKC HZ, 29% ankietowanych eksporterów ocenia pozytywnie poziom kursu walutowego, a 40% negatywnie.

Przykładem kraju który wykorzystywał kurs waluty dla wzrostu eksportu jest Japonia. W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych rząd Japonii celowo osłabiał wartość jena. Zapewniało to wzrost eksportu i jednocześnie ograniczało import, co wpływało bardzo korzystnie na bilans handlowy.

Dopłaty do kredytów eksportowych

Głównym celem dopłat jest zwiększanie konkurencyjności kredytów eksportowych w polskich bankach w porównaniu z zagranicznymi. W 1995 roku weszła w życie ustawa regulująca zasady, zakres i tryb udzielania dopłat do oprocentowania kredytów eksportowych.

Dopłaty umożliwią zastosowanie zmiennych stóp oprocentowania kredytu refinansującego, by zbliżyć się do oprocentowania stosowanego na rynku międzynarodowym. Maksymalna dopłata z jakiej może skorzystać eksporter wynosi 0,2 % całego kredytu powiększonego o 2% marzy normatywnej. W 1999 roku limit wypłat przeznaczonych na pokrycie dopłat wyniósł 6,7 miliona nowych złotych. Do chwili obecnej tylko 2 eksporterów skorzystało z dopłaty do oprocentowania kredytu eksportowego. Instrument ten jest mało skuteczny i rzadko wykorzystywany, ponieważ na eksporterze ciąży obowiązek zawarcia umowy ubezpieczeniowej z KUKE, co pociąga za sobą koszty porównywalne do wysokości dopłaty, jest więc ekonomicznie nieopłacalny. Ponadto KUKE bardzo niechętnie zawiera umowy ubezpieczeniowe na eksport na Wschód. Oszacowano, że przez brak dopłat Polska traci rocznie około 5% potencjalnego eksportu.

Poręczenia i gwarancje Skarbu Państwa

Ten instrument polityki proeksportowej został wprowadzony w celu wsparcia producentów w przygotowaniu produkcji proeksportowej. Chodzi tu głownie o finansowanie zakupu materiałów i półfabrykatów niezbędnych do produkcji i wydatki na modernizację produkcji.

Teoretycznie ustawa o Poręczeniach i Gwarancjach Skarbu państwa ma służyć sfinansowaniu uruchomienia produkcji na cele eksportu, w praktyce jednak korzystanie z tej formy pomocy dla przeciętnych producentów - eksporterów jest niemożliwe. Eksporter musi bowiem spełniać następujące warunki: minimalna wartość jednostkowa produktu musi przekraczać 8 milionów EURO i minimalny cykl produkcji musi być dłuższy niż 6 miesięcy. Warunki takie, spełniać mogą jedynie producenci statków lub bardzo dużych obiektów przemysłowych. Do tej pory żaden z eksporterów nie skorzystał z takiej formy pomocy, co świadczy że w obecnej formie ustawa o poręczeniach i gwarancjach jest nieskuteczna. Zgłoszono propozycje nowelizacji tej ustawy poprzez zamianę wartości jednostkowej produktu na wartość całego kontraktu i zniesienie minimalnego cyklu produkcyjnego. Takie poprawki umożliwiłyby korzystanie z poręczeń szerszej grupie eksporterów.

Dopłaty i subwencje

Do instrumentów wspierania eksportu należą też dopłaty i subwencje dla producentów. Jednak taka forma wspierania eksportu jest często krytykowana. Nieumiejętne jej stosowanie może doprowadzić do wspierania i promowania nieefektywnych producentów, ponadto wymaga określonych środków finansowych. Jednak wydaje się, że w niektórych branżach, szczególnie w rolnictwie, aby sprzedawać swoje towary na rynki wschodnie dotacje eksportowe są niezbędne.

Taka forma promocji eksportu stosowana jest często przez państwa Unii Europejskiej w eksporcie zbóż, mięsa i produktów mleczarskich. W Polsce subsydia są bardzo rzadko stosowane, wyjątek stanowią dopłaty do eksportu cukru, mleka w proszku i masła. W 1994 roku ustalono 7% podatek zawarty w cenie cukru, z którego wpływy przeznaczane są na dopłaty. W sytuacji, gdy ceny na rynkach zagranicznych są niższe od kosztów poniesionych przez Agencję Rynku Rolnego (tzn. cena interwencyjna powiększona o koszt przechowywania i transportu) różnica pokrywana jest ze zgromadzonych środków.

Inną stosunkowo nową formą wspierania eksportu jest "pomoc wiązania". Państwo udziela kredytów innym krajom, pod warunkiem, że zostaną one wydane na zakup towarów w Polsce. Obecnie resorty gospodarki, finansów i spraw zagranicznych prowadzą rozmowy nad częstszym stosowaniem tej formy, jednak jej zastosowanie jest ograniczone przez porozumienia z WTO i Organizacją Współpracy Gospodarczej i Rozwoju. Dotychczas w ramach pomocy wiązanej udzielono kredytu dla rządu Wietnamu i Jemenu, obecnie opracowywany jest projekt kredytu dla Chin.


Do narzędzi polityki proeksportowej zaliczana jest też polityka podatkowa. W latach 1990-93 właściwie nie wspierała eksportu. W 1994 roku po raz pierwszy zaczęto stosować ulgi w podatku dochodowym, jednak z początkiem 2000 roku wszystkie ulgi zostały zniesione. Pośrednim sposobem wspierania eksportu jest udostępnianie przedsiębiorstwom informacji ekonomicznych i handlowych. Informacje takie udostępniają Wydziały Ekonomiczno-Handlowe polskich ambasad za granicą, IKC HZ, KIG, PAIZ, samorządy gospodarcze.

Autor: Małgorzata Pintera