Powrót - Wystąpienia uczestników konferencji.


Strategiczne kierunki działań w gospodarce.
Wystąpienie zastępcy przewodniczącego Komitetu Prognoz 2000+, prof. Zdzisława Sadowskiego.

---

Wystąpienie podczas konferencji "Strategia Rozwoju Polski u Progu XXI wieku", która odbyła się w Pałacu Prezydenckim 18-19 kwietnia 2001.


Projekt strategii, który dzisiaj omawiamy nie jest prognozą. Nie odpowiadamy na pytanie, jak będzie, odpowiadamy na pytanie, jak chcielibyśmy, żeby było i co należy w tym celu zrobić. Nie przyjąłbym formuły, że to jest optymalna propozycja. To jest propozycja, która jest zwarta i została przyjęta przez Komitet Polska 2000+. Natomiast po to się spotykamy, żeby ją ulepszyć, ponieważ jest tu bardzo dużo problemów otwartych. To jest rozwinięta propozycja ramowego programu polityki społecznego i gospodarczego rozwoju kraju w najbliższym dwudziestoleciu. Głównym celem tego programu jest określenie wiodącej linii działania, która mogłaby zapewnić trwały rozwój Polski w ciągu najbliższych 20 lat i stworzyć stabilne warunki rozwoju. Ta linia jest pomyślana jako oferująca możliwość uzgodnienia na poziomie ogólnym pomiędzy głównymi siłami politycznymi kraju tak, aby konsekwentna polityka rozwoju mogła być realizowana przez kolejne rządy bez względu na ich orientację polityczną przy możliwości doboru różnych rozwiązań szczegółowych.

Największe wyzwanie XXI wieku, przed którym stoimy, to jest fakt, że świat ewoluuje bardzo szybko w kierunku cywilizacji informacyjnej i związanej z nią gospodarki opartej na wiedzy. Jeżeli chcemy zapewnić sobie pozycję w tym świecie, do tej gospodarki opartej na wiedzy musimy dojść możliwie szybko. Naszym bezpośrednim wyrazem dążenia do tych dostosowań jest przygotowanie do integracji z Unią Europejską. Można wobec tego powiedzieć, że na wytyczenie głównego kierunku rozwoju kraju składają się dwa elementy: przestawienie się na gospodarkę opartą na wiedzy oraz przygotowywanie akcesji do UE. W strategii zakłada się, że ta akcesja nastąpi w ciągu najbliższych pięciu lat, koncepcja strategii nie jest jednak zależna od terminu akcesji, bowiem wybór priorytetów nie wynika z dążenia do Unii. Cztery priorytety zostały już wymienione przez pana prof. Kuźnickiego i każdy z nich będzie przedmiotem osobnego referatu. Więc tylko parę słów im poświęcę. Hasłowo to: wzrost gospodarczy, rozwój edukacji i nauki, modernizacja struktury gospodarczej i troska o rozwiązywanie problemów socjalnych.

Priorytet dla wzrostu gospodarczego wyraża podstawowy kierunek osiągnięcia poprawy poziomu życia i podniesienia poziomu cywilizacyjnego. Zakłada się, że osiągalne, przeciętne tempo wzrostu PKB będzie mieściło się w granicach od 4 do 6%. Realizację rozpatruje się w dwóch wariantach, ale tylko ten bardziej optymistyczny uważa się za wart tego, żeby dla niego wytężać działania. Co więcej - uważa się, że on jest osiągalny. To osiągnięcie postulowanych wskaźników czyli 6% rocznie w wariancie bardziej optymistycznym pozwoliłoby na istotne zbliżenie się w ciągu następnych 20 lat do średniego poziomu Unii Europejskiej. Przypomnę, że obecnie przeciętny poziom PKB na mieszkańca w Polsce stanowi około 40% przeciętnego poziomu w UE. To wyznacza nam drogę do pokonania. Priorytet dla edukacji i nauki jest oczywisty wobec dążenia do gospodarki opartej na wiedzy, mówił o nim szerzej już pan prof. Kuźnicki. Priorytet dla modernizacji strukturalnych to warunek zwiększenia konkurencyjności polskich przedsiębiorstw. Priorytet dla potrzeb socjalnych wyraża nieodzowność rozładowywania największych zagrożeń dla życia społecznego i dla rozwoju, jakie są stwarzane przez masowe bezrobocie i jego następstwa. Jak mają być realizowane te priorytety? Przede wszystkim trzeba powiedzieć, że w ciągu tego dwudziestolecia można oczekiwać, że będą zachodziły istotne zmiany warunków rozwoju zewnętrznych wobec gospodarki, zwłaszcza zmiany demograficzne, ale również niektóre inne. Dlatego w tej strategii wyróżnia się cztery podokresy, które charakteryzują się odmienną koncentracją warunków działania, taka jest propozycja. Zmiany nacisku w kolejnych podokresach kształtują się mniej więcej tak: do roku 2005 - główne akcenty to jest niedopuszczenie do wzrostu bezrobocia, ostrożne sformułowanie, oraz rozpoczęcie intensywnych nakładów na edukację i naukę oraz na budownictwo mieszkaniowe. Następny podokres, lata 2005 - 2009 charakteryzować się powinien szczególną troską o spłatę zobowiązań zagranicznych w związku ze wzrostem obciążeniem obsługą długu zagranicznego przypadającą na ten okres. Okres trzeci 2009 - 2015 przedstawia się jako okres nacisku na rozwój infrastruktury i na przyspieszenie strukturalnej modernizacji gospodarki. Po roku 2015 - nacisk na program redukcji bezrobocia i przyspieszenia procesu redukowania zatrudnienia w rolnictwie.

Z koncepcji długookresowej wynika pewne uszczegółowienie działań w poszczególnych podokresach, w szczególności w podokresie pierwszym wynikają mianowicie zalecenia wskazujące na te działania, które wymagają naszym zdaniem natychmiastowego rozpoczęcia już w pierwszym podokresie i w pierwszych latach dwudziestolecia. Wskazuje się na następującą sekwencję działań. W pierwszym roku realizacji strategii powinno się zacząć intensywne inwestowanie w edukację. W drugim roku proponuje się przystąpienie do dynamizacji budownictwa mieszkaniowego. Wreszcie w trzecim roku przewiduje się intensyfikację nakładów na rozwój nauki i ośrodków badawczo - rozwojowych. To są te działania wymagające natychmiastowego rozpoczęcia i to wynika z koncepcji strategii, ponieważ to są te działania warunkujące dalszy pomyślny przebieg tego procesu.

W strategii jest przedstawiona konkretyzacja zarówno tych założeń kierunkowych, jak też warunków ich wypełniania. Proponuje się szereg konkretnych warunków działania, np. w zakresie polityki makroekonomicznej wskazuje się na potrzebę utrzymywania równowagi makroekonomicznej w ujęciu dynamicznym i na takie kierunki działania. Po pierwsze kontynuacja łagodnego procesu redukowania inflacji do 3-4% w 2020 r. Myśl taka, żeby nie robić tego za szybko, ponieważ to może grozić realizacji podstawowego priorytetu wzrostowego. Niedopuszczenie do wzrostu deficytu budżetowego. Po trzecie - redukowanie ujemnego salda bilansu handlowego, głownie przez ekspansję eksportu. Wreszcie stopniowe redukowanie deficytu bieżących obrotów płatniczych, realna wizja naszym zdaniem to jest osiągnięcie poziomu około 3% PKB w roku 2020. Następnie - zwiększanie oszczędności krajowych, w tym zwłaszcza potencjału akumulacyjnego przedsiębiorstw. Po trzecie - zwiększanie napływu zagranicznych inwestycji bezpośrednich przez aktywne przyciąganie tego kapitału. Po czwarte - zwiększanie udziałów wydatków gospodarstw domowych w finansowaniu nakładów na edukację i ochronę zdrowia.

Jednym z zasadniczych warunków sukcesu tej strategii jest właściwe ujęcie roli państwa w gospodarce. Rola państwa w realizowaniu tej strategii polegać ma naszym zdaniem jedynie na pośrednim oddziaływaniu na procesy rozwoju gospodarczego, środkami właśnie polityki makroekonomicznej i strukturalnej. Państwo oparte na ustroju demokratycznym powinno działać na zasadach pomocniczości przy ograniczaniu swoich funkcji, a rozszerzaniu roli systemu samorządowego oraz funkcji organizacji pozarządowych. Ta myśl znajduje bardzo wyraźne odbicie np. w koncepcji finansowania nakładów inwestycyjnych, gdzie następuje bardzo silne przesunięcie odciążające budżet państwa i finanse publiczne na rzecz finansowania ze środków prywatnych, z kapitału zagranicznego oraz z oszczędności ludności. Są trzy kierunki niezbędnej aktywności państwa wyodrębnione w tym dokumencie:

1. wspomaganie rynków w podnoszeniu konkurencyjności przedsiębiorstw i rozwijaniu ich potencjału innowacyjnego,
2. rozwijanie kapitału ludzkiego
3. oraz prowadzenie polityki społecznej i rozładowywanie konfliktów społecznych.

Ograniczanie roli państwa ma polegać na eliminowaniu takich funkcji jak podtrzymywanie trwale nierentownych przedsiębiorstw, jak przyznawanie koncesji, ulg, subwencji i w ogóle wszelkich form bezpośredniego oddziaływania na gospodarkę. To, co trzeba podkreślić, to jest myśl, że tak rozumiane zadania państwa narzucają konieczność włączenia do programu działań intensywnych działań w kierunku podnoszenia jakości funkcjonowania służb publicznych.


Wystąpienie podczas konferencji "Strategia Rozwoju Polski u Progu XXI wieku", która odbyła się w Pałacu Prezydenckim 18-19 kwietnia 2001.